Doç. Dr. Zuhal Mert Uzuner, son periyottaki Türk-Yunan gerginliğinin Yunanistan tarafından nasıl ve ne hedefle tırmandırıldığını kaleme aldı.
2022 yazı, Yunanistan’daki muhtemel bir sıcak çatışmaya dair korku verici söylentilere karşın sivil hayat ve turizm açısından meselesiz geçti. Hatta İzmir-Selanik ortasında feribot seferleri başlatıldı. Sıradan beşerler açısından hayatın akışında olağanlaşma gözlemlense de siyasi seviyede tam karşıtı bir halde gerginliği artırmak için bilhassa önemli uğraş gösterilmeye devam edildi. Gerçekten ağustos ayının son günlerinde Yunanistan’ın elinde bulunan S-300 füze sistemlerinin radarlarından faal NATO vazifesindeki Türk F-16’larına kilit atılması, Türk yetkililerce provokasyonun bir adım ötesinde algılanması gereken bir mevzu olarak değerlendirildi. Ardından 10 Eylül’de Gökçeada açıklarında, Türk karasularında da devam edecek halde Ro-Ro gemisi Anatolian’a Yunan Kıyı Güvenlik botlarınca tekraren kere ateş açılması provokasyon kademesinden açık atağa geçildiğine dair yorumlara sebep oldu.
Türkiye’deki tartışmalarda memleketler arası düzeneklerin harekete geçirilmesi talep edildi. Yunan tarafı ise olan biteni Ege’deki göçmen akışı üzerinden “hibrid savaş” ile açıklayarak yasallaştırmaya çalıştı, bazen de S-300 olayındaki üzere bu argümanları reddetti. Açıklamaların en değerli özelliğinin saldırgan taraf olarak görülmemek ve memleketler arası norm ve düsturlara riayet eden taraf olarak görülmek olduğunun altı çizilmelidir. Pekala o halde gerginliği artırmak hatta yıkıcı bir topyekun savaşa yol açacak bir sıcak çatışmayı zorlayacak adımların atılmasının sebebi nedir? Bilhassa Yunanistan’da bir kesim tarafından hiç gündemden düşürülmeyen “kaçınılmaz savaş” söylemi üzere riskli bir fikrin kaynağı nedir?
Gerginliğin tırmandırılmasının nedenleri
Türkiye’deki genel kanıya nazaran bu soruya Yunanistan açısından verilecek en kısa yanıt, Yunanistan’ın bölgesel ve global seviyede Türkiye’den daha güçlü aktörlerce desteklendiği ve Türkiye’nin karşısında bir hizalanmanın oluştuğu varsayımıdır. Bu konuda Yunan hükümet yetkililerinin yaptığı açıklamalarda, AB, ABD ve NATO’da Yunanistan’ın galip geldiği, bu sebeple Türkiye’nin agresifleştiği tez ediliyor; Fransa ile yapılan savunma muahedesine referansla Fransa’nın nükleer bir güç olarak Yunanistan’ın yanında yer aldığı üzere tezlere sıklıkla rastlanıyor.
Bu durum alanda güç asimetrisinin dezavantajını yaşayan Yunanistan açısından yeni bir fırsat penceresi olarak bedellendiriliyor. 1974’te Kıbrıs müdahalesinde ABD’nin Türkiye’nin yanında yer almasından ötürü Türkiye lehine çıkan sonuç üzere, bugün ABD takviyesinin Yunanistan lehine dönmüş olduğu fikri Yunanistan’da güç algısını ve kazanım beklentisini artırıyor. Yunan tarafında Ankara’nın son devirdeki diplomatik başarılarına karşın, Türkiye’nin “zayıf ve yalnız bir anında olduğu” üzere bir varsayım üzerinden askeri bir çatışmanın ulusal çıkarlar açısından yararlı olduğu kanaatine varılmış görünüyor. Yunanistan’ın AB sürecinde olduğu üzere Türkiye’yi NATO dışına çıkartarak NATO’yu Yunan çıkarları için araçsallaştırabilmek üzere tezli amaçları de bu bağlamda kıymetlendirilebilir.
Bu tezli hedefi besleyecek adımlardan en değerlisi Yunanistan tarafından yürütülen kamu diplomasisi ve lobi çalışmalarıdır. Örneğin, Yunan makamları ve sivil toplum kuruluşlarınca Batı tarifinin dışına çıkarılmış “ortak tehdit Türkiye” imajının yaratılması, Türkiye’nin Rusya üzere milletlerarası hukuk ve kurallara uymayan bir ülke olarak tanıtılmaya çalışılması ve bu süreçte Yunanistan’a taşıyabileceğinden büyük bir rol vererek, Ukrayna üzere Batı’nın savunucusu rolü verilmesi üzere savlı maksatlar ağır formda gözlemleniyor. Bu bağlamda taraftar toplanması maksadının baskın olduğu açıklamalar yetkili makamların ağzından birbiri peşinden geliyor. Örneğin, Yunan hükümeti bilhassa Washington’da F-16’ların verilmesi de dahil Türkiye’yi güçlendirecek her türlü yakınlaşmaya karşı “büyük savaş” başlattı. Bu uğraşa atfedilen ehemmiyet, Yunan devletinin kurulmasından bu yana devam eden Batı merkezlerinde yaratılan düşünsel tesirle bile ilişkilendirilmekte hayati olarak tanımlanıyor.
Yunan propagandasının sembolleri
Bu propaganda gayretinde farklı tarihi olaylara ve sembollere yer veriliyor. Örneğin, Yunan resmi makamlarınca yeni Soğuk Savaş benzetmesi yapılan memleketler arası gelişmelerde Türkiye, Rusya taraftarı ve aksi cephede pozisyonlandırılmaya çalışılıyor. Yunanistan, ikinci Ukrayna olacağı söylemi ile Batı’nın yeni “dış sınırı” olarak Yunan hudutlarını sunuyor. Böylelikle Yunan sonundaki genişleme bu telaffuzda Batı faydasınadır. Türkiye’nin Batıdan koptuğu ve bu kopuşun Batıda da genel bir tercih olduğu, bu nedenle Batılı müttefiklerin Yunanistan’ın yanında yer almasının koşul olduğu argüman ediliyor.
Birinci ve İkinci Dünya Savaşı’na dair sembolik sözler, sözler ve referanslar da tekrar ulusal politikayı kuvvetlendirmek emeliyle kullanılıyor. 10 Eylül 2022’de Milletlerarası Ticaret Forumu’nda konuşan Başbakan Miçotakis, Yunanistan’ın durumunu izah ederken, Türkiye’den kabul edilemez açıklamaların geldiğini, buna “Hayır, sayın Erdoğan” halinde yanıt vereceklerini söyledi. Devamında, Türkçe argo bir tabire referans vererek, “Yunanistan’a dayılık yapmak yok” sözünü kullandı. Burada “dayılık” ve “yok” sözleri Yunanca’da da kullanılan Türkçe sözler olarak konuşmada yer aldı. Bu açıdan, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın evvelki konuşmalarına karşılık niteliği taşıyor. Bir öteki kıymetli tarafı de, 28 Ekim 1940’ta Metaksas’ın Mussolini İtalya’sının “teslim ol” davetine verdiği “hayır” karşılığını andırması. Hala bir ulusal direniş sembolü olarak kutlanan Hayır Günü’ne referans verilmesi, savunmadaki Yunanistan ve bu bağlamda kahramanca öncülük eden hükümet imajı inşası açısından değerli bir tercih. Bu sebeple de salondaki askeri ve sivil bürokratlarca ayakta alkışlandı. Tekrar birebir konuşmada 1922’yi referans vererek Anadolu’daki Yunan varlığının ortadan kalkması ve “ulusal vatan kaybı”na değinildi. Bu da tekrar hayli değerli bir gönderme olarak ele alınmalıdır.
ABD siyasetlerinin bir aracı olarak Yunanistan
Peki, bu kullanılan semboller ve benzetmeler ile kurulan ilgi ve tercih edilen siyaset biçimi ve maksatlar, Yunan siyaseti çerçevesinde nasıl ele alınabilir? Bu soruya verilecek yanıt da bugüne dair beklentilerin ve bunların sonuçlarına dair ipuçları verecektir.
Miçotakis, tıpkı Venizelos’un Yunanistan’ı İngiliz denetimine vermesi üzere, Yunanistan’ı büsbütün ABD siyasetlerinin bir aracı haline getirmeyi kabul eden bir siyasi tercihte bulundu. Venizelos’un Anadolu macerası da bu bağlamda uygun şartların yakalanmasıyla, büyük güçlerin takviyesi ve yardımıyla başlamıştı. Yayılmacı bir ruhu temsil eden Venizelos’un periyoduna ilişkin sembollerin mevcut hükümetin telaffuzunda yer alması değişik.
Öte yandan birebir konuşmadaki öteki referans 1940 yılındaki Hayır Günü ve ulusal kahraman olarak görülen mimarı Metaksas ise evvel 1919 işgaline karşı çıkmış, sonra da ülkesini savunmak hedefiyle Musolini karşısında 1940’ta “Hayır” demiş ve bu durum Türkiye dahil pek çok ülke tarafından da takdirle karşılanmıştı. Olumsuz tesirler yaratır ve Almanya’nın reaksiyonunu çeker diye İngiliz askerlerini Yunanistan’a almayan, yalnızca kısıtlı hava dayanağını kabul eden Metaksas 1941 yılında ölünce yerine geçen Aleksandros Korizis çekingenlikleri kenara bırakmış ve İngiliz askerlerinin ülkeye daveti ile ülke feci bir çatışma ve yıkıma sahne olmuş, Yunanistan büyük güçler ortası siyasette bir öge halini almıştı. Buradan da anlaşılıyor ki, Metaksas’ın savaşçılığı savunma hedefli bir ima taşırken Venizelos’unki daha yayılmacı bir mana taşıyor ve farklı biçimlerde Yunan siyasetinde zuhur ediyor.
Bu durumda Miçotakis hangi geleneği sürdürüyor?
Kullandığı karmaşık sembol ve metaforlar ile tüm geçmişin olumlu mirasını almaya çalışsa da seçime giden bir önderin süratlice milliyetçi oyları devşirme gayretindeki Miçotakis, Venizelist bir çizgide ve yalnızca savunmayla yetinmeyeceğini gösteren ince iletiler veriyor. Yunan muhalefetine yönelik anti-demokratik ve hukuk dışı uygulamaların milliyetçi retorik ile birlikte artması, Yunan siyasi hayatında “ulusal bölünme”ye benziyor. Mevcut hükümetin memleketler arası politik istikrarlara uygun hareket etmesi sebebiyle iktidarda tutulması, Metaksas periyodu üzere temkinli bir siyasetin değil, bölgesel dengelerde bir araç olmayı seçen siyasetin yaşandığı Yunanistan’ın makbul görüldüğüne de işaret ediyor.
[Doç.Dr. Zuhal Mert Uzuner, Marmara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, İngilizce Siyaset Bilimi ve Memleketler arası Bağlar Bölümü]
*Makalelerdeki fikirler muharririne aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.
