Yaz aylarının en büyük sorunu sıcaklarla çaba. Sıcak havalar üretken cetlerimize ilham olmuş, şalgam suyundan ayrana, cacıktan şerbetlere lezzetli bir çok içeceğin doğmasını sağlamış. Bütün bu içecekler ortasında ayran, tahminen en eski ve bir periyot hem Orta Asya’da, hem Anadolu’da en çok tüketilen yaz içeceğiydi. Sütün girmediği, yoğurdun bulunmadığı bir hane düşünülemezdi.
YÖREDEN YÖREYE FARKLI LEZZETLER
Her konutta pilavların, aşların, et yemeklerinin yanında bir tas ayran kesinlikle sofraya gelirdi. Evvelce yoğurttan tereyağı üretimi sırasında yayıklarda uzun mühlet çalkalanan yahut dövülen de ayranın ta kendisiydi. Yağı alınmış yoğurttan yapılan bu ayran daha sonra süzülüp katığa dönüşür, çorbaların, böreklerin ana gereci olurdu. Elbette yayık ayranının tadı da, bugün konutlarımızda yaptığımızdan çok daha hoştu. Vakitle, yayık ayranı restoranların mönülerine girerken, Türkiye’de ayran kültürü gelişti, renklendi. Ayran farklı lezzetlerle çeşitlendi. Salatalık, sarımsak ve sirkeyle yaptığımız cacığın da ana materyali ayranın kendisidir aslında. Malatya’da biber ayranın içine katıldı, acılı oldu. Çorum’da içine sirke katıldı “sirke salatası” ismini aldı. Bingöl’de içine yarpuz girdi, Afyonkarahisar’da salatalık kabukları, Çengelköy’de salatalık kabuklarına nane eklendi. Bulgurlu, buğdaylı, bol yeşillikle lezzetlenmiş yemeklere su yerine ek edildi “ayran aşı” oldu. Bugün, eski ayran lezzetini yakalamak için kimi lezzet severler ayranı yaparken az ölçüde süt, tulum peyniri ek ediyorlar. Uzun mühlet mikser yardımıyla çırpıp dinlendirip tekrar çırpmakta öteki bir lezzet artırma sistemi olarak kullanılıyor.
Çilekten ananasa birçok meyve, ekşi erik püresi ek ederek, su yerine şalgam yahut turşu suyu kullanarak da ayran yapılıyor. Siz de kendi damak tadınıza uygun farklı ayranlar yapabilir, lezzetlere lezzet ekleyebilirsiniz. Dikkat edilecek püf noktaları ise şunlar: Kesinlikle yavaş ve uzun vadeli çırpın. Yoğurdun kendi suyunu kullanarak besin kıymetini artırın. 1 kilogram yoğurda 1 bardak ölçüsüyle süt kullanarak tadı yumuşatabilir, güneşe karşı korunmak ismine sirkeli, sarımsaklı ayranlar yapabilirsiniz. Bugün yöresel iki tanım vermek istiyorum. Sağlıklı, memnun pazarlar dilerim.
Acılı Ayran (Malatya)
MALZEMELER:
– 1 kg yoğurt
– 4 su bardağı su
– 8-10 Arnavut biberi
YAPILIŞI: Yoğurdu yavaşça ekşitelim. Su ile karıştırıp yeterlice çırpalım. Arnavut biberlerini ikiye bölelim ve ayranın içine atalım. 2 gece buzdolabında bekletelim. Biberleri içinden çıkartalım ve ayranı tekrar çırpalım. İsteğe nazaran yoğurt ekşitilmeden kullanılabilir ve farklı bir biber çeşidiyle de tatlandırılabilir. Afiyet olsun.
Sirke Salatası (Çorum)
MALZEMELER:
-1 kg yoğurt
-3 su bardağı su
-1 su bardağı üzüm sirkesi
-1 salatalık
-5 diş sarımsak
l1 çay kaşığı tuz
YAPILIŞI: Sarımsakları ezelim ve suya karıştıralım, bir saat bekletip süzelim. Yoğurdu sirke ve su ile çırparak ayran yapalım.Tuz ve şekeri ilave edelim. Salatalıkları istediğimiz biçimde doğrayalım, ayrana karıştıralım. 15 dakika buzdolabında dinlendirelim. Servise hazırdır, afiyet olsun.
