Türkiye, madencilik alanında uzun vakittir katma kıymeti yüksek uç eser çalışmalarına odaklanmış durumda. Biz de bu alanda kıymetli başarılara imza atan Cengiz Holding’in küme şirketlerinden Eti Alüminyum’un Konya Seydişehir’deki entegre alüminyum üretim tesisini ziyaret ettik. 1967 yılında temeli atılan ve 1973 yılında üretime başlayan tesis, 2005 yılında gerçekleşen özelleştirilmeyle birlikte Cengiz Holding bünyesine katıldı. 17 yıllık süreçte, yalnızca üretim kapasitesi ve teknolojinin değişmekle kalmadığını; birebir vakitte fabrikanın hayli çağdaş bir görünüme kavuşması dikkatimizi çekti. Yeşilllendirme çalışmalarıyla bir fabrikadan çok toplumsal bir tesise dönüşen Eti Alüminyum’da gerçekleştirilen çevreci ve sürdürülebilir üretimi yerinde inceledik.
10 FARKLI KALEMDE UÇ ESER PİYASAYA SUNULUYOR
Tesise bugüne kadar yaklaşık 150 bin adet ağaç dikilmiş; bu sayının daha da artırılacağını öğreniyoruz. Seydişehir’deki tesisin özelliği, madenden son esere kadar üretim yapabilme gücü. Türkiye’nin yıllık muhtaçlığının yüzde 10’u olan 82 bin ton alüminyum burada üretiliyor. O denli ki; burada ortaya çıkan eserlerin, pencere profilinden uçaklara, endüstriden savunmaya geniş bir yelpazede kullanım alanı bulunuyor. Eti Alüminyum madencilik, özel alüminyum hidroksit, özel alümina, metalürjik alümina ve alüminyum kesiminde piyasaya yönelik 10 farklı kalemde uç eser üretiyor. Ağır bir formda Ar-Ge çalışmalarını da sürdüren Eti Alüminyum, eserlerin sayısını önümüzdeki yıllarda artırmayı hedefliyor.
TESİS KABUK DEĞİŞTİRDİ
Tesiste bizi karşılayan Eti Alüminyum Genel Müdürü Mehmet Arkan, üretimden yatırımlara ve gelecek planlarına kadar birçok hususta kıymetli açıklamalar yaptı. Tesisin yeni yatırımlarla adeta kabuk değiştirdiğini söz eden Arkan, bu müddet zarfında üretim kabiliyetinin de kıymetli ölçüde arttığını tabir etti. Tesisin tüm ayrıntılarını Yeni Şafak’a anlatan Mehmet Arkan’a kelamı bırakalım.
– Eti Alüminyum Seydişehir İşletmesi’ni anlatır mısınız?
Tesis, 2005 yılından bu yana Cengiz Holding bünyesinde hizmet veriyor. Ülkemizin cevherden alüminyum elde eden tek entegre alüminyum fabrikası Eti Alüminyum Seydişehir Tesisi, günün teknolojik koşullarına ahenk sağlayabilmek ve milletlerarası piyasalarda rekabet edebilmek hedefi ile devamlı yatırımlar yapıyor. Böylelikle ülke ve bölge iktisadına önemli oranlarda katkı sağlıyor. Yaklaşık 12 milyon metrekare alana kurulan tesis, tıpkı vakitte Türkiye’nin çağdaş ve entegre tek alüminyum tesisi olarak öne çıkıyor.
– İşletme çatısı altında hangi tesisler bulunuyor?
Fizibilite çalışmaları 2006 yılında başlayan dökümhane ünitesi, 2008 yılında son teknoloji ile devreye girdi. Çabucak akabinde Bayavşar bölgesindeki kömür alanları satın alınarak, kömür ve doğal gaz ile çalışan, teknolojik buhar üreten buhar kazanı devreye alındı. Tesisteki geniş kapsamlı bakım ve modernizasyon çalışmalarını da tamamladık. 2012 yılında fizibilite çalışmaları başlayan alüminyum elektroliz tesisi yatırımı ise 2015 yılında tamamlanarak devreye alındı. Bu yatırımın tamamlanması ile eser içerisindeki alüminyum saflık oranı yüzde 99.9 oldu. Tesiste halihazırda alümina fabrikası, ham alüminyum fabrikası (Elektrolizhaneler ve Anot Üretim Tesisi), dökümhane fabrikası, haddehane fabrikası ve makine teçhizat fabrikası bulunuyor.
– Kaç şahsa istihdam sağlanıyor?
İki madenimiz var; biri kömür başkası boksit madeni. Maden çalışanları, üretimde vazife alanlar, montaj ve lojistik üzere dolaylı çalışanların toplamı yaklaşık 2 bin 200’e ulaşmış durumda. Bu sayının bir kısmını peyzaj ve bahçe çalışanları da oluşturuyor. Zira bu tesiste 150 bin adet üzere çok önemli sayıda ağaç dikildi ve dikilmeye de devam ediyor. Onların sulanması ve bakımı için de çok önemli bir istihdam sağlıyoruz.
HEDEF YEŞİL ALÜMİNYUM
– Tesiste emisyonu düşürecek ne üzere adımlar atıyorsunuz?
Odağımızda ‘Yeşil Alüminyum’ var. Yapılan ikili mutabakatlarla 2021’deki güçten gelen emisyonu yüzde 50 oranında düşürdük. 2022 yılında EPİAŞ tarafından verilen YEK-G sertifikaları ve yıl içinde devreye aldığımız güneş güç santralleri yatırımları ile birinci 6 ayda güçten gelen emisyonları sıfırladık. Güneş güç santralleri yatırımlarının bu yılın sonunda tamamlanacağını öngörüyoruz. Tüm dünyada alüminyum kesiminde emisyon oranlarının kıymetli bir kısmını güç oluşturuyor. Bizim de odaklandığımız hususların başında yenilenebilir güçle yeşil alüminyum üretimi yer alıyor.
– Ar-Ge çalışmalarınız hakkında bilgi verir misiniz?
Alüminyum külçe, t-ingot, yuvarlak ingot, yassı ingot, alaşımlı külçe üzere eserlerin üretimi ve satışının yanında, alüminyum hidroksit kullanarak alüminyum oksit (alümina) üretiyoruz. Boksit cevheri çıkarılan maden ocağımızda, çıkarılan cevherin tamamı işleniyor. ATH ismi verilen yanmayı geciktirici yeni stratejik eserimiz, EtiFine markasıyla otomotiv, uçak, tren kesiminde iç döşemelerde, yanmaz halı üretiminde, güç ve haberleşme kablolarının izolasyon kısımlarında yüzde 60’a kadar kullanılmaktadır. Önümüzdeki periyotta Ar-Ge çalışmalarına devam ederek stratejik kesimlerin tedarikçisi olmayı sürdüreceğiz.
HEM GÜÇLÜ HEM DE HAFiF
Daha öncesinde alüminyum sac alanında önemli bir kaynak zorluğu vardı. Artık o da aşıldı. Gelişen teknolojiyle birlikte alüminyumun “dayanıksız” olduğuna dair algı da değişti. Kullanılan ileri teknoloji alüminyumu hem güçlü hem de hafif bir materyale dönüştürdü. Bunun sonucu olarak da eserlerin kullanım alanlarının süratle arttığını söyleyebilirim.
Bizim üretimimiz 82 bin ton. İç pazar muhtaçlığının yüzde 10’unu bu tesis karşılıyor. Geri kalan kısım ithalatla karşılanıyor. Doğal ki üreterek piyasaya sunduğumuz alüminyum birçok farklı bölümde, farklı formlarda işlenerek ihraç da ediliyor. Burada üretilen sıradan bir eser değil. Önceliğimiz katma pahalı üretimi artırmak. Yalnızca büyük ve güçlü bir üretim kapasitesinden bahsetmiyoruz yani; tıpkı vakitte stratejik ve katma pahası yüksek bir üretim gerçekleştiriliyor. Hafif, esnek, sağlam ve çevik olması, farklı kesimlerde de alüminyum kullanımını artırıyor. Bu açıdan bakıldığında Eti Alüminyum bu ülkenin değerli üretim tesislerinin başında geliyor; Burada oburlarının yapamadığını yapıyoruz. Bu da bizim için kıymetli bir avantaj diye düşünüyorum.
– Kaç farklı kalemde eser üretiyorsunuz?
Piyasaya şu an 10 farklı çeşitte eser sağlıyoruz. İhracat kapsamında ise farklı uygulamalarımız da bulunuyor. Mesela Azerbaycan’da faaliyetini sürdüren alüminyum fabrikası anot üretimini dışarıdan temin ediyor. Biz kapasite fazlamızı onlara hammadde olarak satıyoruz. Kimya bölümünde ise alümina ve alüminyum hidroksitle ilgili bir talep var. Alüminyum hidroksit dediğimiz eser alevlenmeyi geciktiriyor. Bu da uç eserlere bir örnek. Kimyadan endüstriye, seramikten otomotive kadar birçok alana ya hammadde sağlıyoruz ya da uç eser üretimi için süratli tahliller geliştiriyoruz.
Atıktan geri dönüşüm ile dünyaya örnek oluyor
– Tesisin çevreci üretim noktasındaki adımlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Üretimde önceliğimiz etrafa ve tabiata saygılı, karbon ayak izini minimuma indiren teknoloji ve uygulamaları kullanmak. Elde edilen muvaffakiyet da hem Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı hem de yurt dışı otorite pozisyonları tarafından değerlendirilip raporlandırılıyor. Bu kapsamda da öncelik atıklardaki geri dönüşümle ilgili. Bu mevzuda tesis olarak çok ileri düzeylerde olduğumuzu söz etmek isterim. Sıfır atık alanında küresel pazardaki rakip firmalar ortasında da öncü pozisyonumuzu sürdürüyoruz. Filtre yatırımlarımızla da dünyadaki pek çok alüminyum fabrikasına örnek olduk. Dünyada en büyük alümina fabrikası Brezilya’da mesela; lakin Konya’da bizim kullandığımız uygulamalar onlardan katbekat ileride. Pres yatırımı yapıyor; çamur depolama uygulamaları geliştiriyoruz. Toprak elementlerinin kimilerini damıtıyoruz. Bu çalışmalarımız tıpkı süratte devam edecek.
Alüminyum tesisinin tamamında ne kadar atık varsa onların kıymetlendirilmesi, tekrar katma bedeli yüksek eserler haline getirilmesi üzere bir çalışma var ve bunlar muhakkak bir etaba geldi. Tam tüm alüminyum tesislerinden çıkan atık ve her şeyi yine katma kıymetli eserler halinde kullanmak üzere düşünün. Sizin attığınız şey bir öteki kesimde çok kıymetli bir eser halinde olabilir. Diğer bir bölümün kıymetli bir girdisi haline getiriyorsunuz.
Kullandığı elektriği ‘yenilenebilir’den üretecek
Cengiz Holding’in iştiraki Eti Alüminyum; ‘temiz ve yeşil alüminyum’ amacıyla, entegre üretim tesislerinin yer aldığı Seydişehir’de, iki yeni güneş güç santrali kurmaya hazırlanıyor. Toplam 58,8 MW konseyi gücü bulunan Eti-1 ve Eti-2 güneş güç santrallerine 104,3 megavatlık (MW) Eti-3 ve Eti-4’ü ekleyecek olan Eti Alüminyum, böylelikle üretimde kullandığı elektriğe muadil elektriği, yenilenebilir güç kaynaklarından üretmiş olacak. Eti Alüminyum Seydişehir Entegre Tesislerinde 2022 sonunda sayısı dörde çıkacak santrallerin sahip olduğu 163 MW’lik şurası güç, 116 bin hanenin muhtaçlığını karşılayabilecek güçte elektriği üretecek.
GAZ SALIMINI %50 DÜŞÜRDÜ
Halihazırda 145 bin 350 adet olan güneş paneli, iki santralin tamamlanmasıyla birlikte 378 bine çıkacak. İki santralin imali da öbürleri üzere küme şirketi Cengiz Güç tarafından gerçekleştirecek. Sürdürülebilir üretimi faaliyetlerinin temeline koyan Eti Alüminyum Seydişehir işletmelerinde, düşük gaz salımı için özelleştirme sonrası yapılan yatırımlar sayesinde AB’nin belirlediği orandan yüzde 50 düşük gaz salımı düzeyine ulaşıldı.
Amacımız ham maddeyi farklılaştırmak
– Ar-Ge alanında neler yapıyorsunuz?
Ar-Ge çalışmalarımızda hammaddeyi nasıl farklılaştıracağımızın yollarını araştırıyoruz. Ar-Ge çalışmalarımızla geliştirdiğimiz yeni eserleri, stratejik bölümlerin kullanımına sunarken, yenilikçi çalışmalarımızla da kıymetli projelere imza atıyoruz. Bunlardan biri olan; alüminyum üreticilerinin hammaddesi olan boksit cevherine alternatif bulmayı amaçladığımız bu projenin AB tarafından desteklenmesinden de büyük memnunluk duyuyoruz.
ÜRETİM ALTYAPISINI GELİŞTİRİYORUZ
Haklısınız; önceliğimiz kârdan çok ileri… Teknoloji ve yüksek katma kıymetli üretimle Türkiye’nin bu alandaki cari açığının kapanmasına dayanak oluyoruz. Kümemizin yeteneği de bu tarafta; buraya yapılan yatırımları çok daha kârlı bir alana harcamak mümkündü fakat biz bunu ulusal bir vazife olarak görüyoruz. Bu üretim altyapısını oluşturmak ve geliştirmek hem ülke iktisadı hem de Türkiye’nin üretim gücü manasında kâr sağlamaktan çok daha fazla mana tabir ediyor.
