Bursa’nın düşman işgalinden kurtu-luşunun 100’üncü yıl dönümü kentte coşkuyla kutlanıyor. Bu kapsamda kurtuluşun 100. yılı anısına düzenlenen Ulusal Uğraş Periyodu Bursa’da İşgal ve Kurtuluş Süreci 100. Yıl Standı Bursa Kent Müzesi’nde 12 Eylül’de ziyarete açıldı.
Bursa Büyükşehir Belediyesi Bursa Araştırmaları Merkezi uyumunda ve Doç. Dr. Hacer Karabağ’ın danışmanlığında hazırlanan stant ulusal hafızanın canlandırılması, kentlilik şuuru ve kimliğinin güçlen-dirilmesi gayelerini taşıyor. Stantta periyodun yerli, yabancı gazeteler, arşiv dokümanları ve fotoğraflarla birlikte silah, kılıç, cephane, dürbün üzere savaşa dair çeşitli eşyalar ve elle dikilmiş Türk bayrağı da yer alıyor. İşgal ve kurtuluş olarak iki kısımda ele alınan stantta tıpkı vakitte savaşın ne kadar yıkıcı olduğunu ve barışın kıymeti vurgulanıyor.
YUNANLAR İŞGAL ETMİŞTİ
8 Temmuz 1920′de Yunanlar tarafından işgal edilen Bursa, 11 Eylül 1922′ye kadar 2 yıl, 2 ay, 2 gün esaret altında kaldı. Bursa’nın işgali, 10 Temmuz 1920’de TBMM’de gündeme geldi. Meclis Başkanlığı’na verilen bir önerge ile oturuma yirmi dakika orta verildi. Mustafa Kemal Paşa’nın talimatıyla Meclis kürsüsüne “Pûşide-i siyah” olarak bilinen siyah bir örtü örtüldü. Bu örtü, Bursa düşman işgalinden kurtulana kadar orada kaldı. Eski payitaht ve birinci altı Osmanlı padişahının türbelerinin bulunduğu Yeşil Bursa’nın işgale uğraması, ülke genelinde büyük bir ıstırap yarattı. Hakimiyet-i Ulusala gazetesi 12 Temmuz 1920 tarihli nüshasında “Bahtsız Bursa” başlıklı haberle Bursa’nın işgalini okuyucularına duyurmuştu.
Bursa’nın işgalden kurtarılması ise Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın buyruğuyla 26 Ağustos 1922’de başlayan Türk ordusunun taarruzu ile mümkün olmuştur. 26 Ağustos 1922 sabahı başlayan Türk taarruzu, Afyon bölgesinde planlandığı üzere süratle gelişmiş, Yunanların ve Batılı gözlemcilerin aşılamaz diye böbürlendikleri Yunan savunma mevzileri daha birinci atılımda yarılmasıyla Yunan birlikleri sistemsiz bir formda geri çekilmeye başlamıştır. Türk ordusu geri çekilmekte olan Yunan ordusunu süratli bir takibe almış ve 8 Eylül’de Bursa önlerine ulaşmıştır. Şükrü Naili Paşa’nın komutasındaki 3. Kolordu’nun piyade ve süvari birliklerinin 10 Eylül akşamı Yunanları geri püskürtesi ve Bursa’ya girmesiyle işgal sona ermiştir.
YAŞANAN MEZALİM UNUTULMADI
2 yıl süren Yunan işgalinin Bursa’daki izlerini silmek ne yazık ki kolay olmamıştır. 1924 yılında basılan Bursa Vilayeti’nde Yunan Fecayii isimli yapıtta detaylı olarak Bursa’da yaşanan mezalim ortaya konulmuştur. Yunanlıların yerli Rum ve Ermenilerle birlikte Bursa ve kazalarında yaptığı soygun, yağma, gasp ve yangın sonucunda büyük bir maddi zararın yanı sıra 822 şehit verilmiş pek çok darp, azap ve sürgün olayı yaşanmıştır.
Sergide Bursa’nın işgal ve kurtuluş periyoduna mevzu alan Hakimiyet-i Ulusala, İleri, Vakit, Tevhid-i Efkâr üzere periyodun yerli gazetelerinin yanı sıra İngiliz ve Amerikan basını ile Yunan gazeteleri yer veriliyor. Ayrıyeten devrin şahitlerinden Mümtaz Şükrü Eğilmez, Bekir Sami Günsav, Şükrü Naili Gökberk, Arnold Joseph Toynbee, Ali Fuat Cebesoy’un anıları ile Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Mehmet Asım Us’a ilişkin yazılar stantta öne çıkıyor. Ayrıyeten Yunan işgalinin Bursa’da sistemli bir katliam, yağma ve soygun haline geldiğini ortaya koyan, yerli ve yabancı heyetler tarafından hazırlanmış devir raporları ve çeviriler ile çeşitli arşivlerden derlenen evraklar tarihi birer vesika olarak kıymet taşıyor. Devlet Arşivleri Başkanlığı, Kızılay Arşivi, Yunan kaynakları ve Memleketler arası Kızılhaç Komitesi Arşivi’nden 1920-1922 yıllarına ilişkin Bursa ve Mudanya fotoğrafları da işgal devrini çarpıcı bir halde yansıtıyor.
Millî Gayret Bursa’da İşgal ve Kurtuluş 100. Yıl başlıklı stant Bursa Kent Müzesi’nde 17 Aralık’a kadar fiyatsız olarak ziyaret edebilecek.
Sergiye dair çeşitli yazılı ve görsel kaynaklardan yola çıkarak Doç. Dr. Hacer Karabağ tarafından bir kitap da hazırlandı. Bursa Büyükşehir Belediyesi yayınlarından çıkan kitapla Ulusal Uğraş Bursa’da İşgal ve Kurtuluş Sergisi’nin kalıcı olması hedefleniyor.
