Tarihçi Cem Akoğul’un hazırlayıp sunduğu, Sanat Tarihçisi Hayri Fehmi Yılmaz, Mimar Olcay Aydemir’in içeriğini hazırladığı ve anlatıcılığını yaptığı Gizli İstanbul belgeseli, kentin tarihten gelen birçok katmanını izleyiciye sunuyor. Netflix’te yayınlanan belgesel, Zeyrek, Sultanahmet Meydanı, Sultanahmet Arastası, Cankurtaran, Haliç-Vefa ve Galata olmak üzere 6 kısımdan oluşuyor. Yılmaz ve Aydemir’le belgeselin kıssasını konuştuk.
İzleyiciye gezmek, araştırmak ve keşfetmek için kapı aralayan belgesel, temelinde önünden geçip gittiğimiz tarihe ışık tutuyor. Çıkış öyküsünün 2017-2018 yıllarına ilişkin olduğunu söyleyen Olcay Aydemir, içinde bulundukları restorasyan işlerini daha güzel nasıl anlatabiliriz diyerek yola çıktıklarını tabir ediyor.
KUBBEDE USTANIN İMZASI VAR
İstanbul’un çok katmanlı bir yapıya sahip olduğunu söyleyen Hayri Fehmi Yılmaz, insanlığın büyük ortak mirasının muazzam bir anıtı olduğunu belirterek şunları aktarıyor: “İçinde yaşarken çok farkına varmıyoruz, ancak bazen tek bir yapı hem kenti hem uygarlığımızı ciltler dolusu yazsanız kâfi olmayacak datayı bir anda size sunabiliyor. Son yıllarda daima söylenenin tersine onarımların çok önemli muvaffakiyetleri var. Bunları anlatmak lazım diye düşündük. Molla Zeyrek Kilise Camisi’nden başladık bu işe. İsmi bile ne garip… ‘Kilise cami’ dünyanın farklı yerinde rahatlıkla bulabileceğimiz bir şey değil” diye aktarıyor.
Belgeselin birkaç dönem daha süreceğini belirten Aydemir, neden bu kıssaları görünür kılmak istediklerini ise şu sözlerle anlatıyor: “Aslında bize sıradan gelen ancak çok mükemmel ve bilgi dolu bir mirasımız var. Bunu görünür kılmak istedik. Her bir yapı inşa edildikleri periyot hakkında bize fevkalade kıssalar anlatıyor. Ustaların imzaları bile var yapılarda. Bir vatandaşın kubbeye çıkıp da o imzayı görme bahtı yok. Belgeselimizle bunu da göstermiş olduk.”
7 ASIR SONRA ORTAYA ÇIKAN HIRSIZLIK
Bu kentin bize öğreteceği çok şey olduğunu söyleyen Yılmaz, insan hayatının kısa, bu yapıtların ise ne kadar uzun ömürlü olduğunun altını çiziyor. Zeyrek Camisi’nin ihtişamlı bir Bizans kilisesinden dönüştürüldüğünü ve bu ihtişamlı yapının Haçlı Seferi’nde yağmalandığını aktararak, “O sırada haçlılardan biri o devir kilisenin en kutsal kısmına ismini yazmış. Ne cami ne de Ortodoks kiliseyken bir ‘Katolik’in kilisenin o kısmına geçmesine müsaade edilmez. Fakat oraya sivri uçlu bir şeyle ismini yazmış. Bu son onarımda belgelenmişti. Birinci kere galiba bizim belgeselimizde yayınlandı. Bu yağma sırasında kilisede bulunan pek çok kutsal nesne, Avrupa’nın çeşitli kentlerine götürüldü. Venedik’te bulunan San Marco Kilisesi’nin önünde iki tane paye var. Bunların İstanbul’dan gittiği buradan çıkan kesimlerinden anlaşıldı. Bir kesimi 1960’larda Saraçhane kazılarında çıktı, bir modülü da Zeyrek’te. ‘Sakın hırsızlık yapmayın 7 asır sonra evrakları ortaya çıkıyor’ diye takılıyoruz bizde” açıklamasında bulunuyor.
DÜNYAYI GEZMEDEN ÖNCE
Belgeselin yurt dışından geri dönüşleriyle ilgili Aydemir, “Yabancı arkadaşlarımız arıyor, biz burayı nasıl görebiliriz, neden daha evvel görmedik diyorlar. Müzelere herkes gidiyor, onların yeri belirli. Lakin bizim öykü o denli değil. Keşfetmek isteyene, meraklısına yol gösteriyor” sözlerini kullanıyor.
İzleyenlere bu kentin zenginliğini merak etmeleri için bir kapı araladıklarını söyleyen Hayri Hoca, İstanbullulara dünyayı gezmeden evvel yaşadıkları kenti tanımalarını öneriyor. Ve ek ediyor, “Bir başlarlarsa sıra dünyaya gelmeyebilir.” Olcay Hoca da kahvemizi alıp sakin başla gezeceğimiz yeri seçip izlememizi, daha sonra da keşfe çıkmamızı tavsiye ediyor.
