Eğitim Siyasetleri Araştırma Merkezi’nin (EPAM) Kitlesel Eğitimde Rota Arayışları Konferansı için Türkiye’ye gelen Leicester Üniversitesi’nden Dr. Saeeda Shah ile eğitimin problemlerini konuştuk. Uzun yıllar Pakistan’da yükseköğrenimde üst seviye yöneticilk yapan, on yıldan fazladır da Leicester Üniversitesi’nde doktora program yöneticiliği yapan Shah, eğitim liderliği alanında önde gelen akademisyenlerden. Dünyanın farklı bölgelerinden doktora öğrencileriyle çalıştığını söyleyen Shah, gelişmekte olan ülkelerin gençlerinin yüksek lisans ve doktora eğitimi aldıklarını, Batı ülkelerindeki gençlerin ise doktoraya ilgi duymadıklarını anlattı. Saeeda’yla bunun sebebini ve kitlesel eğitimin nasıl bir değişime uğrama eğiliminde olduğunu konuştuk.
-Neden gelişmekte olan ülkelerin gençleri yüksek lisans ve doktora yapmak istiyor da gelişmiş ülkelerde buna ilgi duyulmuyor?
Mezun olduktan sonra istihdama yönelik olduğunu düşünüyorum. Mesela İngiltere’de bir fakülte mezunu olmak bedelli. Birden fazla gelişmekte olan ülkede ise lisans yapmanın hiçbir pahası olmadığı için, mümkün olduğunca çok diploma almaya çalışıyorlar. Eğitimi planlarken, insanları niye eğittiğimizi de düşünmemiz gerekiyor. Eğitim, dünyanın hiçbir yerinde ucuz değil. Bir insan iş bulamayacaksa niye eğitim alsın? Lisanstan sonra da iş piyasasına açılmalarını sağlayan bir sistem geliştirmemiz gerekiyor. Doktora akademi içindir.
-Nasıl bir yoldan kelam ediyorsunuz?
Ben makul bir dini geçmişe sahibim, bu yüzden eğitimin çok boyutlu olduğuna inanıyorum. Eğitimin sizi bir insan olarak geliştirmesi, topluma, ailenize ve genel olarak dünyaya karşı sorumluluklarınızı yerine getirmenizi sağlaması gerekiyor. Zira biz dünya toplumunun üyeleriyiz. Artık ülkelerle hudutlu değiliz. Bunları yapabilmek için de liderlik idaresini geliştirmemiz gerekiyor.
EĞİTİMİN KARŞILIĞI KURUMLAR OLUŞTURMAK MI
-Kitlesel eğitimde rota arayışlarını konuşmak için ülkemize geldiniz. Pekala şu anda dünya çapında eğitimle ilgili ne üzere problemler olduğunu düşünüyorsunuz?
İki büyük sorun olduğunu düşünüyorum. Biri, eğitimin daha verimli ve o ülkenin gereksinimlerine uygun halde yönetilememesi. Eğitimli insanların iş bulamamaları hakikaten çok üzücü ve maddi bir kayıp. Bu yüzden herkesin bundan nasıl yararlanacağını çok net bir halde bildiğimiz bir eğitim sistemi kurmamız gerekiyor. Ferdî seviyede de insanlara verdiğimiz kıymeti sorgulamamız lazım. Bu günlerde birçok ülkede eğitimin karşılığı, kurumlar kurmak olarak algılanıyor. Bilhassa Pakistan’da çok fazla kurum olduğunu biliyorum, ancak tıpkı vakitte çok fazla eğitimli işsiz var.
-İkinci sorun nedir?
İkinci sorun da fırsat eşitliği. Batı ülkelerinde bayanların mesleklerinde ilerlemelerinin önünde farklı mahzurlar olsa da, toplumda ve eğitim alanında gelişmek için daha fazla fırsata sahipler. Bir rektör yardımcısı bayanla konuşmuş, toplantılarda bayanların eğitimiyle ilgili neden bir şey söylemediğini sormuştum, ‘Erkekler bundan hoşlanmaz’ demişti. Bayanlar liderlik durumlarına geldiklerinde bile ses çıkaramıyor. Erkekler klasik olarak herkes ismine konuşma gücüne sahip olduklarını düşünüyorlar. Bu yalnızca kolay bir eşitsizlik değil, adaletsizlik de birebir vakitte. Benİm problemimi en güzel ben anlatabilirim, oburu değil. Eğitimle ilgili bir öteki sorun da bu. Ben Müslümanım, eşitliğe ve adalete inanıyorum. Adaleti yaşamalıyız ve eğitimde herkese adil fırsatlar vermeliyiz.
EĞİTİM ALLAH’A GİDEN YOL
-Gelelim kitlesel eğitime, son vakitlerde değişmesi gerektiği konuşulan kitlesel eğitimi nasıl buluyorsunuz?
Öncelikle kitle eğitiminin ne olduğunu konuşmalıyız. Tarihin erken devirlerinde kitlesel eğitim diye bir şey yoktu. Hıristiyanlıkla başladı. İslam geldi, mescitlerde ve bir nevi dini şahsiyetler, din alimleri etrafında kitlesel eğitim başladı. Zarurî eğitim, yalnızca derece almak, sertifika almak manasına geliyor artık. Halbuki eğitimin manası, ömür uzunluğu öğrenmek ve bilginizi artırmaktır. Öğretmenliğim sırasında daha fazla şey öğrendiğimi söyleyebilirim. Bence eğitimin manası tam olarak bu. Eğitim, hem bu dünyadaki hem de ahiretteki hayatınızı düzgünleştiren, Allah’a giden yoldur.
-Pandemiyle birlikte kitlesel eğitime bakış değişmedi mi?
Pandemi ile birlikte değişmemiz gerektiğini, insanları nasıl eğiteceğimizi, ne için eğiteceğimizi ve onlara verdiğimiz eğitimin pratik ömürlerinde bir bedeli olup olmadığını düşünmemiz gerektiğini fark ettik. Buna ne vakit başlayacağız bilmiyorum ancak kitlesel eğitimin ne manaya geldiğini artık öğrenmeliyiz.
