Muhammed Kutub’un “Kur’an’ı Nasıl Okuyalım?” isimli kitabını özetleyip, ferdî bloğunda yayınlayan iş adamı Murat Ülker değerli bildiriler verdi. Ülker, yazısını şöyle özetledi:
Bizim için gerekli olan, yalnız ve yalnız kendi öz kıymetleriyle dinimizi öğrenmektir. Ve İslam’ın gerçeklerini bu dinin düşmanlarından öğrenmemektir.
Murat Ülker’in kaleme aldığı “Kur’an okumak günah mı?” başlıklı yazısı şöyle:
Kurban Allah’a teşekkür etmek, şükretmek ve varlığına inanışı göstermek gayesiyle yapılan bir ibadet. Kurban Bayramı fakirlerin da düşünüldüğü, birlik ve beraberliğin pekiştiği, aslında yardımlaşmanın öne çıktığı, daha doğrusu çıkması gerektiği dini günler. Ben bugün hem Kurban bayramınızı kutlayayım hem de bayramın içindeki “yardımlaşma” ruhundan yola çıkarak Kur’an’a dair bir okuma teklifiyle yardımlaşayım diyorum. “Okumak” deyince gençliğimde kitap okumaya yeltendiğimde artık birçok yok lakin kimi büyüklerimizin “aman sen okuma kendin sapıtırsın” dedikleri aklıma geldi. Allah onlara ve bize rahmet etsin. Kur’an bir kitap olarak bize ulaştı, lakin indirilişi yirmi üç yılda peyderpey yaşanılan olaylarla bağlantılı, şimdiki tabiriyle “online ve realtime” oldu. Bu ise Kur’an’ın yalnızca okunacak bir kitap değil, birebir vakitte bir ömür biçimi olup, derin bir öğrenme ve benimsemeyi gerektirdiğini gösteriyor.
Kur’an bildiğimiz yahut merak ettiğimiz, dünyanın yaratılışı, birinci insan, kıyamet üzere birçok mevzuyu inanış ve Allah’ın gücüne örnek olarak ele alıyor. Yoksa bir tarih, arkeoloji, hatta FKB (fizik, kimya, biyoloji) kitabı vb… değil, lakin Allah’ın kelamı olduğu için yaklaşım ve manalarındaki bilinmeyen hakikatler geçmişte olduğu üzere, gelecekte de bizim bilimimiz arttıkça bize mucize beyanlarını gösterecektir.
Elli yıl evvel okumuş olmam gereken bir kitabı artık bulunca sizinle paylaşmaya daha doğrusu yardımlaşmaya karar verdim, bari siz geç kalmayın diye…
İmanlı olanlarımızın kabulü ile şanlı yaratıcıdan bize son peygamberi ile ulaşan en şimdiki bildirilerin toplamının olduğu kutsal kitabımız Kur’an, aslında Hz. Muhammed (SAV) ve arkadaşlarının yirmi üç yıllık ömür deneyimleri ile peyderpey indirilmiş ve yaşanmıştır.
Mü’minin, bu yeryüzündeki yorucu seyahatinde ruh yoldaşı Kur’an’dır. Ruhunun derinliklerini aydınlatan parıltı, Kuran’dır. Ona telkinlerde bulunan öğretmen, Kuran’dır. Yol güzergahını gösteren kılavuz, Kuran’dır.
Kur’anla birlikte hayat; Allah ile birlikte yaşamaktır. Kur’an, Allah’ın indirilmiş kitabı ve insanoğluna yöneltilmiş hitabıdır. İnsanın ruhuna, kalbine, aklına ve nefsine seslenişidir. Kuran ile birlikte hayat, şanı aziz olan Allah ile daima bir konuşma ve irtibat kurmadır. Kur’an; Allah’ı, isimleri, sıfatları ve fiilleri ile tavsif eder. Mucizevi kudretini, engin ve geniş rahmetini, yani isim ve sıfatlarının kapsamlı bilgisini belirterek insan kuşağının kavrayabileceği bütün niteliklerle O’nu vasfeder.
Kuran’ı nasıl okuyalım? Onu yalnızca okumak için mi okuyalım? Onu, ahireti ummak, vefatı anmak, mahşer ve hesabı hatırlamak için mi okuyalım?
Kur’an’ı, belagatine hayran olalım; üslubunun hoşluğuyla şenlenelim diye mi okuyalım? Yoksa araştırma ve incelemeler yapmak için mi? Yahut ekonomik, toplumsal, ruhsal ve ahlâki nazariyeler tesis etmek için mi okuyalım Kur’an’ı?
Bu şıklardan istediğimizi tercih edebiliriz, farkı yoktur. Kur’an okumamızın gayesi, bunlardan hangisi olursa olsun, karşılığında kesinlikle mükafat vardır, kâfi ki Allah’a yönelelim ve yaptığımız şeylerin hepsinin gayesi Allah’ın hoşnutluğu olsun.
O halde Kur’an okumanın, Kur’an dinlemenin, Kur’an’dan etkilenmenin ve huşu ile kendini ona vermenin yegâne gayesi hidayete erişmektir. Allah’ın kitabında indirdiği hayat yolunu benimseyip ona uymaktır. Bir öteki sözle dinlenen ve okunan kitabın bir hayat görüşü haline dönüşmesidir.
Daha evvel de belirttiğimiz üzere Kur’an, evvel fıtratın ısrarlı sorularını cevaplandırır. İster Mü’min (inanan) ister kafir (inanmayan) olsun; ister hakikat yolda yürüsün ister yolunu yitirsin, insan oldukları için her insanın karşı karşıya olduğu ve yanıtlandırmak üzere şuurlu yahut şuursuz olarak düşündüğü, kaçınılması mümkün olmayan soruların yanıtını verir.
Bu kâinatı yaratan kimdir? Bu kâinatı yöneten ve olayları yönetim eden kimdir?
Biz nereden geldik? Öldükten sonra nereye gideceğiz? Hangi gaye için yaşıyoruz?
Allah (CC), tüm bu soruların hayatın temelini oluşturduğunu, bütün sapıklıkların bunların yanlış cevaplandırılmasından kaynaklandığını ve en büyük hidayetin de tekrar bu sorulara verilen sağlam yanlışsız karşılıklardan oluştuğunu bildirir. Bu nedenle görüyoruz ki uluhiyet (ilahlık) sorunu, Kur’an’ın ana mihverini teşkil etmekte ve en çok konuşulan mevzuyu meydana getirmektedir. Kur’an, bu soruna inanılmaz ehemmiyet vermekle birlikte öteki soruları cevaplandırmayı da ihmal etmez:
Kur’an, uluhiyet problemini ayrıntılı olarak açıkladıktan sonra insan sorunundan de geniş bir halde bahseder. Şöyle genelleyebiliriz: Aşikâr başlı sorun, uluhiyet sorunu ile ubudiyet (kulluk) sıkıntısıdır. Bu iki soruna insan, kâinat ve hayat ortaklaşa katılır. Zira “Göklerde ve yerde bulunanlar daima O’na aittir, hepsi O’na boyun eğmiştir” (er-Rûm, 30/26).
Bu sıkıntılar içerisinde en büyük ve en değerli rolü insan oynar. Zira bütün yaratıkların taşımaktan ve yüklenmekten kaçıp durdukları “emaneti” omuzlayan biricik varlık odur.
Kuran’ın en kıymetli konusu akidedir (inançtır). Biz burada tekrar edecek değiliz. Ne var ki “Kur’an’ı nasıl okuyalım?” sorusuna yanıt vermeye çalıştığımız için elbette bu gerçeğin şuurumuza ve hislerimize eşlik etmesi gerekir. Kur’an, akide problemine “Allah’tan öbür ilâh bulunmadığını” kabul etmeyen putperest Araplarla gayret ettiği için bu derece ihtimam göstermiş değildir. Odak noktasını akide oluşturduğu için bu sıkıntıya böylesine ihtimam göstermiştir.
Kur’an, akide (inanç) sıkıntısına çok değer verir. Zira insan bakımından akide, bir ömür problemidir. Zira beşeriyetin, tarih içerisindeki bütün sapıklıkları akide konusundaki çeşitli saplantılarından kaynaklanmıştır. Yalnız Hz. Muhammed’in (SAV) peygamber olarak gönderilişinden evvelki Arap Yarımadası’nda yaşayanlar değil, bugün de yarın da insanoğlu akideyi kavrama, kıymetlendirme ve yaşama konusunda her vakit için sapkınlığa müsaittir. Akide konusundaki sapmalara paralel olarak insanın hayatında da sapıklıklar başlar.
Uluhiyet davası; geçmişte cereyan eden bir dava değil, bugünün ve yarının da davasıdır. Bu bizim davamızdır ve burada hitap şahsen kendimizedir. Evvelce yaşamış bir kavme değildir. Şu anda bizim dışımızdaki bir topluluğa yöneltilmiş de değildir. Tersine bize ve toplumumuzun her ferdine yöneltilmiştir. Zira her birimiz, unutmaya müsaitiz ve idrakımızın her an sarsıntı geçirmesi mümkündür. Bir yandan hayatın baskısı öte yandan İslam’a karşı dünyanın her yerinde hazırlanan düşmanlıklarla yüz yüze gelen insanımızın, akide gerçeğini kavrayış ve değerlendirişte şaşkınlığa düşmesi olağandır. Şayet gönlünde ve fikrinde ona Kur’an eşlik etmezse ve içinde bulunduğu durumda Kur’an’ı başvurulacak yegâne kaynak olarak değerlendirmezse her vakit için şaşırması mümkündür. Ayrıyeten şu gerçeğin de şuurumuza eşlik etmesi gerekir: Bizler; evet, kendine bu asırda “Müslüman” diyen bizler; uluhiyet davasında, beşerler ortasında Kur’an’ı anlayıp düşünmeye ve onun eşliğine en çok muhtaç olanlarız. Zira Kur’an’ı algılayışımız artık zayıflamış ve O, lisanla söylenen bir kelam halini almıştır. Kalbimiz yani anlayış ve hislerimiz O’nun gerçeklerinden gaflete düşmüştür. Bunların başında Allah’ın buyruklarını uygulama gereği gelir.
İşte böylelikle onlara Rablerinin tanıtılması ve akide konusu, Kur’an’ın Müslümanları eğitmek için başvurduğu birinci terbiye vasıtası idi. Sonra Kur’an, Müslümanları tıpkı vakitte korkutma ve teşvik ile terbiye etti. Allah’ın sevabı, cenneti ve hoşnutluğu konusundaki özendirmenin gerisinde onların cimrilikten kurtulmalarını, Allah yolunda infak etmelerini (Allah’ın hoşnutluğunu elde etme gayesiyle kişinin kendi servetinden yardımda bulunması), kendi özel durumlarına karşın Mü’min kardeşlerini kendilerine tercih etmelerini sağlayarak yetiştirdi. Mevtin bir gaye ve sonraki hayatın bilinmez olmaktan kurtarılarak arzulanan bir olağanlıkla karşılanmasını sağladı. Böylelikle onlar tarihin kaydettiği en büyük kahramanlıklarını Allah yolunda uğraş gösterirken yaşadılar. Kur’an, onları yeryüzüne sıkıca yapışmanın rahat ve huzurundan, dünya menfaatlerine bağlılığın sağladığı teslimiyetten uzaklaştırarak terbiye etti. Allah Resulü (SAV) ile Allah yolunda çabayı (cihadı), onlar için en sempatik şey haline getirip bu hislere öncelik kazandırdı.
Allah’ın azap ve gazabından korkutma telkinleri ile Müslümanları şehvetlerinin baskısından kurtarıp, dileklerinin dizginlerini ellerine vermek suretiyle terbiye etti. Mali şehvetten (cazibeden), cinsi şehvetten, diğerlerine üstün gelme şehvetinden, yaralama, dövme ve aşağılama şehvetinden yahut şahsen hayatın şehvetinden (cazibesinden) kurtararak terbiye etti. Kur’an, birebir halde onları olayların içinde yaşarlarken terbiye etti. Aslında Kur’an’ın indirilişi de yaşanılan çeşitli olaylar vesilesi ile olmuştur ve bugünkü çağdaş insanın tahsil mühletine muadil olmuştur.
Âl-i İmrân Suresi’nin Uhud savaşı ile ilgili olarak inen âyetlerinde (3/139-140) Mü’minlerin üzülmemelerini ve gevşememelerini, Mü’min (inançlı) oldukları sürece tüm başkalarına nazaran “en üstün” olduklarını, savaşta yaralanmış olsalar bile gevşeklik göstermemelerini belirterek terbiye etti. Tekrar onlara şayet mevt kendileri için mukadder ise kesinlikle öldürüleceklerini (öleceklerini), savaş meydanına gitmenin kişiyi mevte götürmediğini, Allah’ın bahtının belirli olduğunu söyleyerek terbiye etti. (3/145, 154)
Resulullah’a (SAV) isyan konusunda kendilerini şiddetle kınayarak uyardı. Sonra da başkana itaatin gereğini belirterek terbiye etti. Ve Peygamberimiz bu itaati “beni kendi özünüzden daha çok sevmedikçe nitekim iman etmiş sayılmazsınız” diyerek bir sevgi haresi ile çerçeveledi. İmani hislerin ve kanıların kesinlikle realiteler dünyasında mevcut olan bir davranış biçimine dönüşmesi gerektiğini, Allah’ın lakin bu türlü davranışları kabul ederek kendilerini buna nazaran sevap (ödül) kazanacağını söyleyerek terbiye etti.
Nur Suresi’nde; “İfk (iftira) Olayı” hasebiyle apaçık dokümanlar olmadıkça kimseye leke sürmemelerini söyleyerek terbiye etti. Bayanlarını açık saçıklıktan, gözlerini haramdan müdafaalarını, meskenlerine girdikleri vakit kendi kendilerine selam vermelerini ve diğerlerinin konutuna müsaadesiz girmemelerini belirterek terbiye etti.
Doğrusu biz Allah’ın, “Muhakkak ki Allah; Rezzaktır, güç sahibidir” diye okurken çabucak “bunda kuşku mi var” der, “Allah’tan öbür rızık (imkanlar) veren var mı ki” diye söyleniriz. Biz bunu huzur, emniyet ve inançlı rızık konusunda rahatlıkla söyleriz, lakin rızkımızın kesileceğini hissettiğimiz yahut ileride biraz sıkılacağımızı anladığımız vakit çabucak bu inancımız sarsılır ve yıkılmaya başlar. İşte o vakit unuturuz her şeyi, zannederiz ki insanlardan birinin elindedir rızkımız. Halbuki hayır da şer de O’ndandır. Ama unutur, saygınlığımızı yitirir, falancaya rızkımızı kesmemesi için yalvarmaya başlarız. Sonra kendi kendimize sebeplere sarıldığımızı zannederiz.
Çünkü biz, Kur’an’ın bu kararı doğrultusunda terbiye edilmemişizdir. Biz bu kararı sırf okumuşuzdur. Yalnızca zihnimizde yer etmiştir. Bunun, insanın bir anda çarçabuk kavrayacağı bir şey olduğunu; daha çok bilgi ve daima tekrar gerektirmediğini zannetmişizdir. Hayır, katiyen değil. Bu bir terbiye sorunudur ve yaşanarak elde edilir.
Biz Kur’an’ın ayetlerini okurken ashab-ı güzinden (peygamberimizin seçkin arkadaşlarından) birinci jenerasyonun, o ayetlerle terbiye edildiği üzere terbiye edilmeye muhtacız. Lakin o vakit bu ayetler zihni bir gerçek olmaktan çıkar, akide haline dönüşür. Kalbimizde yer eden sağlam bir şey olur. Pratik hayatımızda itici bir güç haline gelir. Harika bir fikir ve bu kanıdan kaynaklanan bir davranış halini alır. İşte İslam’da akide, insanın hayatında böylelikle yer eder.
Akide, saf bir fikirden ibaret değildir. Vicdanlarda yer eden kapalı bir his da değildir. Akide, bir hayat sistemidir, hayat biçimidir. Bu sözün ifade ettiği ve taşıdığı pratik, önemli, şuurlu ve fikri davranış üzere bütün manaları ile birlikte akide, bir hayat sistemidir.
Kur’an-ı Kerim’in akide gerçeklerini, ruhların düzeltilip terbiye edilmesi konusunda en güzel biçimde kullandığı yerlerden biri de kıyamet sahneleri ve ahiret gününden kelam eden kısımlarıdır. Biz daha evvel dedik ki ahirete iman konusu, Kur’an’ın çeşitli yerlerinde direkt doğruya Allah’a iman bahsiyle ilişkili ve onun devamı halinde yer alır. Kur’an’ın akide konusunu sergileyişinin akabinde terbiye prensiplerinden kelam ederken bir defa daha deriz ki Kur’an; akide sorununu yani uluhiyet davasını ruhların terbiye edilip düzeltilmesinde nasıl bir araç olarak kullanıyorsa ahiret konusunu da birebir halde ve tıpkı maksada yönelik olarak kullanmaktadır. Artık sıkıntıyı, bize gerekli olan istikametiyle ve Kur’an’da okuduğumuz ahiret mevzularını düşünürken biraz daha aydınlatmamızda fayda var.
Kur’an-ı Kerim’in kıyamet sahnelerini sunuşu, ruhlara en çok etki eden kısımlardan biridir. Zira bu sunuşlarda harikulâde bir canlılık ve dinamizm vardır. Kur’an, bu sahneleri canlandırarak insanın bilfiil yaşadığı bir tablo halinde his dünyasına aktaracak biçime dönüştürmektedir. Bu tabloların içerisinde günlük hayatın pratiklerini bulmaktayız. Dünya tümüyle gelip geçmiş bir yer görüntüsü kazanmakta; geçmiş ve bitmiş, artık var olmayan bir şey haline gelmektedir. Hisleri gelişmiş beşerler bir yana olağan duyu sahiplerinin bile vicdanen bu tabloların tesirinde kalmadan yahut müteessir olmadan okuyup geçmesi imkansızdır.
Söz gelimi, küfürden kelam eden ayet münasebetiyle azap tabloları sergilendiğinde burada kastedilen mana açıktır. Fakat şu ayetlerde olduğu üzere dolaylı bir işaretle gelirse: “Kim dünya nimetini isterse bilsin ki, dünyanın ve ahiretin nimeti Allah’ın yanındadır. Allah, Semi ve Basir (Duyan ve Gören) olandır. Ey iman edenler; kendiniz, ana babanız ve yakınlarınız aleyhine de olsa Allah için şahid olarak adaleti gözetin. İster yoksul ister varlıklı olsun, Allah onlara daha yakındır. Adaletinizde heveslere uymayın. Şayet eğriltirseniz yahut yüz çevirirseniz bilin ki Allah işlediklerinizden elbet haberdardır” (en-Nisâ, 4/134-135). Burada kastedilen terbiyevi mana, adaleti uygulamaktan kaçındıkları, dünya nimetlerinin peşinden koşarak Allah için dürüst şahitlikten çekindikleridir.
Bizim vereceğimiz fiili karşılık, farazî olarak “ne memnun onlara” demekten öteye geçmez. Sonra eski durumumuza motamot devam eder ve kendimizi infak ve harcamaya yöneltmeyiz. Güya bu ayette kelam konusu edilenler, bizim dışımızda kalan bir topluluktur ve yalnızca hayretimizi uyandırsın diye örnek olarak verilmiştir. Halbuki bu ayette kastedilen terbiye dersi, kendi nefsimizle derhal bir hesaplaşmaya girmemizdir. Bu hesaplaşma, yorucu ve uzun vadeli olabilir. Ancak biz, bu buyruğu yerine getirmezsek ve yalnızca temenni ile yetinirsek buradaki terbiye dersi duyularımızdan uzak kalır ve Kur’an’ın ayetlerini (işaretlerini) açık bir kalple okumamış oluruz. Böylesi yalnızca ayete bakıştan öteye geçemez. Keza biz, Allah’ın ayetlerini okuduğumuz vakit almamız gereken terbiye dersi, çabucak (kolları?) sıvamak; vakti geldiği vakit iman borcunu ödemek üzere kendimizi hazırlamaktır.
Allah’ın “işte onlar temelli kalacakları Firdevs cennetine varis olan mirasçılardır” (el-Mü’minûn, 23/11) ayetinden almamız gereken ders şudur: Pratik davranışlarımızı kesinlikle ayette nitelendirilen davranışlar formuna döndürmeliyiz. Bu çizgiden uzak bulduğumuz hareketlerimizi düzeltmeye çalışmalıyız.
Kur’an-ı Kerim bize, “Kim dünya hayatı ve onun ziynetini istiyorsa orada onlara işlerinin karşılığını eksiksiz veririz, orada onlar hiçbir ziyana uğratılmazlar. Onlar ahirette hisselerine ateşten öbür bir şey düşmeyen kimselerdir. Dünyada ürettikleri boşa gitmiştir, yapıp ettikleri de geçersizdir” (Hûd, 11/15) buyuruyor.
“Bu, Allah’ın daha evvel gelip geçenler hakkında koyduğu kanundur; Allah’ın kanununda asla bir değişme bulamayacaksın” (el-İsrâ, 17/77).
“Allah’a ibadet edin ve O Allah’a hiçbir şeyi şirk koşmayın” (en-Nisâ, 4/36).
İbrahim peygamberin kıssasında geçtiği üzere Allah’ın kanunu, ahde kan yoluyla varis olunamayacağıdır. Bu ahde, lakin akide yoluyla erişilebilir. Yani bilfiil hayatın realitesi içerisinde yaşamaya devam etmekle varis olunabilir. Bir toplum, o yoldan sapar ve zulmederse yalnızca Mü’min insanların soyundan geldikleri için Allah onları koruyup gözetmez. Tersine o jenerasyonun, her ferdi fakat şahsen mümin olur ve bilfiil imanını yaşarsa bu ilahi vaade erişebilir. Doğrusu inanan bir topluluğun soyundan gelmiş olsalar da zalimler Allah’ın ahdine asla erişemezler.
Mesela bugün Avrupa’nın durumu işte budur. Allah, onlara dünya hayatında çalışmalarının karşılığını vermiş, hiçbir şeylerini eksik bırakmamıştır. Kendilerine her türlü imkanı vermiştir. Kuvvet, servet, yeryüzünde üstünlük ve hâkimiyet … Allah’ın bu kanunu ayetin içinde mevcuttur: “Kendilerine yapılan ikazları unuttuklarında, (indirmiş olduğumuz kasvet ve musibetleri kaldırıp) üzerlerine her şeyin kapılarını açtık. Nihayet kendilerine verilenler yüzünden şımardıkları vakit onları apansız yakaladık, apansızın onlar bütün ümitlerini yitirdiler” (el-En‘âm, 6/44).
Bu kanun, Allah’ın küfreden (nankörlük eden) insanlara ihtarıdır. Bugün beşeriyet, tarihin hiçbir döneminde görülmemiş bir küfür bataklığına düşmüş ve tekrar tarihin hiçbir devrinde meydana gelmeyen küfür şımarıklığı içerisine girmiştir. Bunun için de Allah, beşerler ortasında kendi kanun ve tehdidini uygulamış; insanları bölük bölük ayırmış ve birinin acısını ötekine de tattırmıştır. Sonra da yarattıkları içinde en bozguncu olan bir milleti seçerek beşeriyete içine düştüğü küfür şımarıklığının cezasını tattırmak istemiştir.
Kur’an Mekki ve Medeni
Kur’an’ın Mekke devrinde nazil olan ayetlerinin iman ve teslimiyete dair bildirileri, çok yalın, keskin, çarpıcı, etkileyici ve ikna edici biçimde gelmiştir. Mekke’de inen ayetlerin birden fazla iman konusunda kısa ve şok etkisinde nazil olmuştur. İnsanın anlayış kısalığı ile aksi orantılı şok ayetler karşısında âdeta sarsılmakta, ilâhi hakikatler karşısında daha öncesinde sahip olduğu bütün ezberleri bozulmakta ve buna muhatap olan insan kendisini helakten (yok olmaktan) kurtaracak bir çıkış yolu aramaya başlamaktadır.
Medine periyodunda nazil olan ayetler ise Müslümanları hicretle kavuştukları özgür, yerleşik sisteme nazaran nispeten rahatlatmış ancak bir o kadar da mesuliyet aşılayıcı formdadırlar.
“Ey İman Edenler! Sizi elim bir azaptan kurtaracak bir ticaret göstereyim mi? Allah’a ve Resulü’ne inanırsınız, mallarınızla ve canlarınızla (kendiniz şahsen) Allah yolunda hizmet edersiniz; bir bilseniz bu türlü hareket etmek, sizin için ne kadar da hayırlıdır!” (es-Saf, 61/10-11).
Mekke ve Medine devirlerinde Kur’an
Kur’an-ı Kerim, onların evvelki itikadi bilgilerini gerçek bilgi saymamış ve bu evvelki bilgilere yenilerini eklememiştir. Tersine bütün eski bilgileri silmiş, bunları “bilgisizlik” ve “cehalet” olarak değerlendirmiştir. Araplara da “bilmezler” nazarıyla bakarak tekrar işe başlamıştır. Çok daha garibi sıfırdan işe başlarken direkt doğruya kendilerinin sahip oldukları bilgileri ve açıklamaları tashih etmiştir.
Arapların Allah hakkındaki malumatını araştıracak olursak görürüz ki Kur’an-ı Kerim, bütün bu bilgilerle içli dışlı olmuş ve bunları onların aleyhinde bir öge olarak kaydetmiştir. Lakin bilgi olarak pahalandırmak için değil; onlara dayanarak bilgilerini artırmak için de değil; katiyen… Bilakis hepsini silmek ve yine işe başlamak içindir. Kur’an’ın buradaki metodu, kendisine has dinamik ve inancı yaşanan davranış hâline dönüştürecek bir metottur.
Biz, Mekke’de inen mühletlerin (özel isimlendirilmiş bölümlerinin) muhakkak başlı ve biricik konusunun akide konusu olduğunu söylemiştik. Akideye açılan en büyük kapı, bilgiyi canlı ve dinamik bir davranış haline dönüştüren Kur’an’ın metoduyla Allah’ı bilmektir.
Birinci geçiş, değişik ilahlardan “La İlâhe İllallah” akidesine yanlışsız inanç geçişiydi. İkinci geçiş ise ezilme ve sürülme, imtihan ve deneme devrinden sonra yeryüzünde yerleşme, hilafet misyonunu yerine getirme (Allah’ın insanlara son peygamberi vasıtasıyla yaşatarak deneyimleterek öğrettiği hayat biçimini dünyada sürdürmek) geçişiydi.
Medine’de inen müddetler de akideden bahseder. Fakat bu müddetlerde akide konusu, Mekke’de inen müddetlerde olduğu üzere geniş bir alanı kaplamaz. Zira Mekki müddetlerde akide, bir inanç sistemi kurmak gayesine yönelikti. Uygar müddetlerde ise hatırlatma maksadı güdülmüştür. Mekke periyodunda inanç eğitimi bilfiil akidenin kurulmasıyla tamamlanmıştı. Medine bölümünde ise artık bir Müslüman toplum ve devlet kurulmaktaydı. Bu devlet ve toplumun düzenleyici kararlara gereksinimi vardı. Öncelikle düşmandan korunmak için cihad, sonra da İslam’ın yeryüzüne yayılması için çaba gerekliydi. İşte bu sebeple her iki bahis Uygar müddetlerde geniş bir yer kaplar. Düzenlemeler ve hükümler… Ve Allah yolunda cihad (savaş yahut insanın özüyle mücadelesi)…
Ayrıca burada dikkatleri çeken diğer bir değerli konu daha vardır. Uygar müddetlerde büyük bir alanı kaplayan sorunlar, yani prensip ve düzenlemeler ve Allah yolunda cihad konusu, başlı başına mevcut iki farklı kısım üzere ele alınmamaktadır. Tersine, akideyle yan yana olan ve ondan kaynaklanan bir bahis üzere kıymetlendirilmektedir. Mevzunun en kıymetli tarafı burasıdır. Zira bu dinde başlı başına ve bağımsız bir inanç, yargı gücü ve başka bir düzenleme yoktur. Bağımsız ibadet ve süreçler yoktur. Bilakis hepsi bir bütündür.
İslam’da ekonomik, toplumsal, terbiyevi ve ahlaki birçok sistemler vardır. Lakin bu sistemlerden rastgele birini akideden farklı olarak kıymetlendirmek, İslam’ın ruhunu yok eder.
İslam’da bütün unsurlar, akide üzerine inşa edilmiştir.
İşte akideye dayanan ve akideden kaynaklanan düzenlemelerle kanun gücüne dayanan ve yönetmeliklerle korunan nizamlar ortasındaki karakteristik fark budur!
Özetlersek, deriz ki: İslam’da bütün düzenlemeler akideden kaynaklanır.
Bilakis onlar dediler ki;
“Mühim olan akide değil, sistemdir.” Baş başa kaldıklarında ise ideolojileri için, “demokrasi yalnız bir sistem değil, birebir vakitte bir inançtır, komünizm tek başına bir sistem olmaktan çok bir inançtır”.
Sonra da “İslam’ın düzenlemeleri XX. yüzyılda uygulamaya elverişli değildir” dediler.
Öyleyse bizim için gerekli olan, yalnız ve yalnız kendi öz kıymetleriyle dinimizi öğrenmektir. Ve İslam’ın gerçeklerini bu dinin düşmanlarından öğrenmemektir.
Medine’de inen müddetlerde akide ile karar ortasında harika bir ilişki kurulduğunu görüyoruz. İşaret ve ihtarların ötesinde bu konu direkt dikkatleri çekmektedir.
Bütün bu ayetlerin manası odur ki, imanın gerçek göstergesi, Allah’ın buyruğuna ve kararlarına teslim olmaktır.
Ayetin akışı o denli bir his ilham etmektedir ki, okuyanlar İslam’ın kararlarının bu dinin kendisi olduğunu, bunun bir nimet olduğunu ve bütün bu nimetlerin de İslam’dan ibaret olduğunu anlamaktadırlar.
İnsan, ayetin devamını düşünmeden bunları okuyup geçemez. Görülüyor ki boşanma ile ilgili kararları belirleyen ayetlerin ortasında namazdan bahsedilmektedir. Hâlbuki bu problemin tamamlanması için yalnızca üç ayet kalmıştır ve on beş kararlık boşanma prensipleri böylelikle son bulacaktır. Lakin bakıyoruz ki boşanma prensiplerinin bitmesi beklenmeden ortaya namazla ilgili iki ayet yerleştirilmiştir. Elbet bunun bir emeli vardır ve bu gaye, bu dinin şeriatla ibadet ortasında bir ayırım yapmadığını açıkça göstermektedir. Zira her ikisi de dinin nazarında birdir ve ortalarında fark yoktur.
“Yoksa siz, kitabın bir kısmına inanıp bir kısmını inkâr mi ediyorsunuz? Aranızda bu türlü yapanın cezası, lakin dünya hayatında rezil olmaktır. Ahirette ise azabın en şiddetlisine onlar uğratılırlar. Allah yaptıklarınızdan gafil değildir” (el-Bakara, 2/85).
Mü’minlere gelince… Onlar kesin olarak şu unsura inanıyorlardı: “La İlâhe illallah” diyerek şehadet getirmek, Allah’ın indirdiğine tâbi olmaktır ve Allah’ın buyruklarıyla hükmetmek için verilmiş bir kelamdır. Bu yapılmadığı takdirde kişinin münafık sayılacağını ve Müslümanlık diye bir şey kalmayacağını kabul ediyorlardı.
Muhammed Kutub’un Kur’an’ı Nasıl Okuyalım? isimli kitabını (*) size kısaca özetlemeye çalıştım. Gayem şanlı yaratıcının, Rab’bimizin (terbiyeci) bize hitabını kendi başınıza da okuyup anlamanız ve natürel ki işin uzmanlarını da takip ederek, sorarak tarafınızı daima doğruda tutmanızdır.
