Nalan Yıldırım
Yazar Mecit Ömür Öztürk’ün “Dervişin Teselli Koleksiyonu Doğu’dan Batı’dan 99 Teselli” isimli kitabının devamı olan, “Dervişin Teselli Koleksiyonu 2, Klasik Metinlerle Güzelleşme ” geçtiğimiz günlerde Hayy Kitap etiketiyle okuyucuyla buluştu. Klasik Metinlerle Düzgünleşme kitabı, Doğu’nun ve Batı’nın kadim öğretilerini kullanarak içimizdeki teselli sesini uyandırıp canlandırmayı hedefliyor. Kitap, insanın bâtın ve açık manevi yaralarını sarmayı ve onların iyileşmelerine vesile olmayı amaçlıyor. Öztürk ile yeni kitabını konuştuk.
İlk kitabınız Dervişin Teselli Koleksiyonu çok sevilmişti. Serinin ikinci kitabındaki alt başlık “Klasik Metinlerle İyileşme”. Tasavvuf metinleri ve klasik metinlerle bir cins bibliyoterapi yapıyorsunuz diyebilir miyiz?
Niyetim evet, daha çok bu istikamette. Ruh sancılarımızın çok arttığı günümüzde bir de bunu denemek lazım diye düşünüyorum. Müzikle ruh tedavisi olabildiği üzere edebiyatla da bir tamir tahminen mümkündür. Müellifler, edebiyatçılar dünyanın en çok düşünen, düşünerek yaşayan, fikirlerini kayda en çok geçiren insanlarıdır. Onların zihin dünyasına yansımış pek çok ruhsal şifa olmuştur. Bu şifaları ortaya çıkarıp sunmak için mesai ve emek sarf ediyorum.
İNSANI KENDİ İÇ SESİ İKNA EDER
Zamanın ruhuna hoş bir ayna tutuyor kitabınız. Zira mana arayışı, inanç gereksinimi had safhada. Neyse ki kitapta tahliller var. Soralım: Sizce en büyük kederi ne çağ beşerinin?
En büyük kaygımızı, düşünmeye vaktimizin olmaması olarak görüyorum. Hayatımızda düşünmenin ve tefekkürün sızabileceği birtakım boşluklar var idiyse de artık çabucak hemen yok. Vakitlerin hepsi işgal altında. İnsanın durup boşluğa düşebileceği, canının sıkılabileceği bir vakti bile yok. Vakti yok derken, daima çalışıyor da vakti yok manasında söylemiyorum. Onu meşgul eden, vaktini öldüren araçların çokluğundan ötürü, etrafının sarılı olmasından ötürü vakti yok.
Tasavvufta murakebe tecrübesi vardır. Murakebe, insanın kendi iç dünyasına dönmesi, kalbini ziyanlı fikirlerden uzak tutması, Rabbiyle birlikteliğini hissetmeye çalışmasıdır. Günümüz beşerinin murakebeye gereksinimi var. İtikafa gereksinimi var. Meşguliyetsiz ve araçsız bir biçimde bir kenara çekilip kendi hayatımız üzerine düşünmeye tertipli olarak vakit ayırmalıyız. Bunun olmayışının ağır faturalarını ödüyoruz, dünya insanlığı olarak.
Destekleyici iç sesten bahsediyorsunuz. Psikoloji ekolleri, farkındalık metotları da bu sesi fark etmek ancak onu susturmak üzerine sistemler telkin ediyor. Bu olumlu iç sesi canlandırabiliriz?
İnsan kendi kendine, harici bir tesire muhtaç olmadan da memnun olmayı bilmeli… Hadiselerin âlâ taraflarını görmeyi, hayra yormayı başarabilmeli… Hoş kanılarda becerikli olmalı… Öbür bir meşguliyete yahut beşere mecbur kalmaksızın zihnini huzurlu ve dingin hâle getirmeyi öğrenmeli. Kendi memnunluğunu her an, gereken her yerde üretebilmeli. Bunun için de öncelikle, kendisine verilmiş olan “onarıcı iç sesi” keşfetmesi gerekir.
İnsan en çok kendi içindeki sesleri işitir. İnsanı en çok kendi içindeki sesler ikna eder. Her beşerde “destekleyici bir iç ses” olduğunu düşünüyorum. Bu sesi bulup canlandırmak gerekir. Destekleyici iç sesi açığa çıkarmak insan için büyük bir kazanım olacaktır. O ses susmuşsa ya da kısıklığı sebebiyle işitilmiyorsa insan, artık yaşadığı her hadisenin en olumsuz yanına odaklanmaya başlar. Bu da mutsuzluğun başlangıcı olur. “Destekleyici iç ses” konuşmaya başladıkça insan ne yalnızdır ne de çaresiz. Ondan beşere ebediyen teselliler de akar.
Bu iç sesi çalıştırmış ve bol bol kullanmış insanlara da kulak verilmeli. Bu da bir idman, bir idman sayılır. Ben bu idmanın sanatkarlardan, edebiyatçılardan, filozoflardan ve şairlerden iktibasla da yapılabileceğini düşünüyorum. Yazdıklarımla da daha çok bunun izini sürmeye çalışıyorum.
Aslında hastalık yoktur şifanın kesintiye uğraması vardır diyorsunuz. Bu da çarpıcı bir tespit. Açar mısınız?
Biz şifayı hasta olduğumuzda yeterli olmamız için gönderilen bir destek tecellisi olarak anlarız. İşin doğrusu şu ki şifa, temel ve daimidir. Hastalık, beşerden cari şifa tecellisinin kısmen kesilmesiyle olur. Çünkü insanın sağlıklı olması için determinist manada hiçbir neden yoktur. Görünür gidişat onun daima hasta olabileceği formdadır. Buna karşın ona çoğunlukla şifa eriştirilir. Ama vakit zaman bu şifada bir hikmete binaen kesintiler yapılır.
Biz, ferahlığı da musibete uğradığımızda gönderilen bir yardım biçiminde anlarız. Aslında temel ve daimî olan ferahlıktır. Hastalığın, cari şifanın kesintiye uğraması demek olması üzere, musibetler de cari ferahlığın kesintiye uğraması demektir. Temelinde çevresel şartlar ve gidişata bakılınca insanın ferah olması için ortada önemli hiçbir neden yoktur. Bizler ferahlık faal bir formda yansıdığı için memnunuz. Ferahlık gelmediğinde, kısmen yansımadığında, yansımasına mani olunduğunda musibet var demektir.
İRADEYE BAĞLI ACILAR VARDIR
İnsanın rızkı üzere başına gelecek musibetler de muhakkak midir? Öyleyse irade, uğraş, kişinin gayreti olan bitende etkisiz mi? Ne kadar tesirli?
İnsanın çabası de, duası da, diğerlerine yaptığı güzellikler de, güzel bir insan olması da musibetlerin varlığı üzerinde olumlu bir tesire sahiptir. Lakin insanın çaba ve duasına, âlâ bir insan olmasına bağlı olmaksızın kendisi üzerinde takdir edilmiş acılar da vardır. Öbür taraftan uğraşının ve duasının eksikliğine, günahlarının ve cürümlerinin varlığına bina edilmiş öteki musibetler de vardır. Yazgıda insanın iradesine bağlı kılınmış acılar da onlardan bağımsız takdir edilmiş acılar da vardır. Çaba ve duamız birinci tipten acıların ilacı ve ön alıcısı olsa da ilahi takdirden kaçamayacağımız, rastgele bir sistemle onun doğuşunu ve varlığını (takdir edilen süre kadar) ortadan kaldıramayacağımız musibetler de yaşarız.
Kitapta yalnızca çok değerli tasavvuf müelliflerinden, Kur’an’dan değil Virginia Woolf’tan Joyce’a, Irvin Yalom’a Tolkien’e kadar alıntılar var. Bu alıntılar ile tasavvufi metinlerin kaynaşmasını nasıl yorumluyorsunuz? Tasavvufi metinler daha deruni, klasik metinler genel hayat bilgeliği üzere mi okunmalı?
Cenab-ı Allah nasıl rahman isminin tecellisiyle, dünyadaki herkesin rızkını veriyor, nefesini sağlıyor, hastalandıklarında şifalarını onlara ulaştırıyorsa tesellilerini de o denli ulaştırıyor. İnsanın vücut hastalıkları için yeryüzünü bir şifahaneye çeviren Rabbimiz, onun ruh sıhhatinin korunması için de yeryüzünün her tarafına tesellilerini yağdırmıştır. Bu teselliler kimi vakit bir şairde, kimi vakit bir romancıda, bazen de bir ressamda açığa çıkar. Hikmet müminin yitik malıdır, onu nerede bulsa alır. Bu hikmet bazen hiç ummadığımız coğrafyalarda, ummadığımız kalemler aracılığıyla ortaya çıkabilir.
