CENGİZ ALĞAN
Yeditepe Yayınları, Jorga ve Zinkeisen’in Osmanlı Tarihi kitaplarının akabinde tekrar kıymetli bir yayıncılık başarısına imza atıyor. Dünyaca ünlü tarihçi Hammer’in tarihi tam metin halinde birinci sefer Türkçede yayınlanacak. Çeviriyi haber alır almaz mütercim Nilüfer Epçeli ile gecesini gündüzünü verdiği Hammer çevirisini konuştuk.
Jorga’nın beş ciltlik, Zinkeisen’in yedi ciltlik Osmanlı İmparatorluğu Tarihi kitapları, tüm çevirilerinizin içerisinde sadece ikisi. Artık de Türkiye’de de epey meşhur tarihçi Hammer’in on ciltlik yapıtını çevirmekle meşgulsünüz. Ben projenin nasıl başladığını ve çok ciltli çevirilerin zorluğunu sorayım siz de Hammer çevirisinin ne durumda olduğunu da dâhil ederek cevaplayın.
AVRUPA’NIN BİZE BAKIŞI
Birkaç farklı Osmanlı Tarihi bahsi geçince ister istemez soru doğuyor, biz okuyucular nasıl tasnif edeceğiz, hangisini daha ehil ve kapsamlı olarak değerlendireceğiz?
Osmanlı İmparatorluğu Tarihi konusunda beş büyük yapıttan üçü Hammer, Zinkeisen ve Jorga’dır. Yazıldıkları devirler göz önüne alındığında bu üç eser, birbirinin devamı olarak düşünülebilir. Hammer Tarihi 1827-1835 yılları ortasında, Zinkeisen Tarihi 1840-1863 yılları ortasında ve son olarak Jorga Tarihi de1912 yılında yayınlanmıştır. Kullandıkları kaynaklar açısından çok güçlü bir arşiv oluştururlar ve bu kaynakların birçok günümüzde artık bulunamamaktadır. Kapsamları açısından, Osmanlı İmparatorluğu tarihi hakkında bilhassa tarihçiler ve araştırmacılar tarafından kullanılan kaynak eserler olarak değerlendirilmelidir. Bilhassa Avrupa kaynaklarını ve Batı’nın bize bakış açısını bu kitaplardan öğreniyoruz.
Özellikle Hammer Tarihi’ne ait sormak isterim. Bir devir nasıl görüldüğünün net fotoğrafını veriyor elbette. Bugün için de geçerliliğini koruduğunu söylemek mümkün mü?
Hammer, yapıtını Avrupa ve Osmanlı kaynaklarını kullanarak kaleme almıştır. Birinci büyük Osmanlı tarihidir. Osmanlı tarihi hakkındaki birçok genel karar onun yapıtından kaynaklanmaktadır. Ayrıyeten kendisinden sonra gelen tarihçileri de etkilemiştir. Hammer, Türkçe, Arapça, Farsçanın yanı sıra İtalyanca, Fransızca, Yunanca ve Latince lisanlarına de hâkimdir ve diplomatik tercüman olarak eğitim görmüştür. 1799 yılında birinci defa İstanbul’a gelmiş ve 1807 yılına kadar bu topraklarda yaşamış bir şahsiyettir. Bu devirde Doğu Tarihi ve Edebiyatı ile ilgilenmiş ve yapıtına kaynak oluşturacak Osmanlı kaynaklarını toplamıştır. Hammer, Katolik olduğu halde mezarını tam bir İslam kabri olarak tasarlamış, mezar taşına “Merhum, herkesi bağışlayan, herkesi affeden Şanlı Tanrı’nın merhametine sığındı. Üç lisanın mütercimi Yusuf Hammer, ruhu şad ola” ibaresini yazdırmıştır.
