Önce pandemi akabinde da yaşanan kuraklık nedeniyle dünyada besin kasveti baş gösterdi. Dünyanın büyük üreticileri besin ihracatına yasaklar getirmenin çabucak akabinde Rusya, dünyanın tahıl ambarlarından Ukrayna’ya saldırdı. Peş peşe gelen olaylar dünyada besin krizinin yaşanmasına yol açtı. Bu olumsuz gelişmelerden Türkiye de nasibini aldı. Birçok eserin fiyatları ansızın fırladı. Bu durum enflasyonun yükselmesine yol açtı. İstanbul Ticaret Borsası (İSTİB) Lideri Ali Kopuz, başta dünyada yaşanan besin krizi olmak üzere, stokçuluk, israf bahislerinde kıymetli açıklamalarda bulundu. İşte Ali Kopuz’un Yeni Şafak’a yaptığı kıymetli açıklamalar:
KDV İNDİRİMİNİ CEBE ATTILAR
Son devirde dünyada besin fiyatlarında yaşanan yükselişi nasıl kıymetlendiriyor sunuz?
-Hasat periyoduyla birlikte, yeni yeni eserleri almaya başlıyoruz. Verilen taban fiyatların köylüyü mutlu edecek düzeyde olduğunu düşünüyorum. Bununla birlikte, nitekim bir enflasyon var. Lakin Türkiye’den kaynaklı değil. Türkiye’de son 1 yılda besin fiyatları yüzde 100’e yakın arttı. Güç ve petrole olan bağımlılığımızdan ötürü fiyatlarda yükselme var. Bunun fiyatlara yüzde 50 tesiri varsa yüzde 50’si de köpüktür. Devlet birçok eserde KDV’yi indirdi. Bütün bölümlere elinden gelen yardımı yaptı. Fakat vatandaş KDV indiriminin hiçbir yararını göremedi. KDV indirimini alıp cebine koydular. Maalesef fırsatçılık üzere genlerimizde, kültürümüzde olmayan şeyleri içimize yerleştirmeye başladılar. İnsanların bu kadar fırsatçı zihniyete sahip olması anlaşılır bir durum değil. Nakliyenin getirdiği elbette bir fiyat yükü var. Lakin köpük de çok.
SUNİ PAHALILIK OLUŞTU
Stokçuluk ile ilgili neler söylemek istersiniz?
-Son vakitlerde stokçuluk zihniyeti oluşmaya başladı. Üreticide de bu var. Malını alıyor. İçeride stokluyor. Sonra devletten onun karşılığında para alıyor. Onunla gidip tekrar mal alıp, stok yapıyor. Lakin satmıyor. Satmak için fiyatların yükselmesini bekliyor. Yapay bir pahalılık oluşuyor. Onun için biraz vicdanımızı denetim etmemiz lazım.
Peki bu fırsatçılığın önüne nasıl geçeceğiz? Sizce tahlili nedir?
-Stokçuluk, fahiş fiyata mal satma, bu büsbütün ahlaki bir sorun. Bunu yalnızca önlemlerle çözmeniz de mümkün değil. Hükümetin alacağı kararlar ve denetim sistemi muhakkak bir denetim sağlar. Onun haricinde mümkün değil. Ahlaki çöküntüden ötürü bunları çözemez hale geldik. Sorunun büyüğü burada.
KÖYLÜ YERLERİ BOŞ BIRAKMASIN
Rusya-Ukrayna savaşı ile birlikte dünyadaki besin krizi derinleşti. Hububatta dert yaşar mıyız?
-Biz aslında buğday üretiminde kendi kendimize yetiyoruz. İthal ettiğimiz kadarını ise dahilde sürece rejimiyle işleyip yurt dışına satıyoruz. Burada bilhassa Rusya-Ukrayna savaşının tesiriyle bir dert olacak diye bir beklenti var. Bu da iç piyasayı etkiliyor. Ukrayna limanlarındaki buğdayın çıkışına müsaade verilmesi için İstanbul ve Moskova’da görüşmeler yapılıyor. Biz yeniden buğdayı temin edebileceğiz. Kasvetimiz olmaz. Kâfi ki içeride köylü yerini boş bırakmasın. Buğday üreticisine çok hoş bir fiyat verildi. Dünyada besin sorunu yaşamayacak 5 ülke saysak bunlardan biri de Türkiye’dir.
850 milyar DOLAR çöpe gidiyor
Gıdadan bahsediyoruz lakin çok büyük de bir israf var. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
-Dünyada 850 milyar dolarlık besin çöpe atılıyor. Bunun 14,5 milyar doları Türkiye’de. Besin israfıyla ilgili bir kurul oluşturduk. Ekmekte çok büyük israf var. Yaş zerzevat ve meyvenin yarısı çöpe gidiyor. 2023’ten sonra Türkiye’nin önünde hiçbir güç duramayacak. Türkiye birinci 10’da muhteşem güçlerden biri olacak. İhracatımız artıyor.
Desteklerin yüzde 40’ı boşa gidiyor
Tarıma verilen dayanaklar kâfi mi? Gerçek adrese gidiyor mu?
-Katma kıymetli esere ekstra bir takviye talebi geldi. Tarımda mahsul üzerinden dayanak verilmesi lazım. Tarlaya takviye değil, üretilen mala yani çıktıya takviye verilmesi lazım. Yılda 2 milyar doların üzerinde tarıma takviye veriliyor. O teşvikin mahsul baz alınarak verilmesi gerekiyor. Bunlar üretimi baltalıyor. Hem tarımda hem de hayvancılıkta bunun uygulanması lazım. Aksi takdirde verilen takviyelerin yüzde 40’ı boşa gidiyor. Türkiye’de tarıma verilen takviyeler çok yüksek ve yerinde. Bu sayede de ziraî hasılamız artıyor. Lakin takviyelerin istismar edildiği durumlar da olabiliyor maalesef… Örneğin ziraî dayanakların tarlalara verilmesi kimi meselelere yol açabiliyor. Kimileri ekim yapmadan takviye alma yoluna gidebiliyor. Hiç yatırım yapmıyor, hiç emek vermiyor ve karşılığında takviye alıyorlar. Bunu engellemenin en yeterli yolu takviyenin mahsule verilmesi. Bu türlü yapılırsa üretim daha çok artar. Bir de katma bedelli eserlere özel dayanaklar verilmesi gerektiğini düşünüyorum. Eser ve havza bazlı dayanaklar de düzenlenirse, planlama eksikliğinden doğan meselelerin önüne geçilmiş olacak.
