Seçtiğimiz yıllarda Yaren Leylek ve Adem Amca öyküsünün görünmez kahramanı olarak tanıdık Alper Tüydeş’i. Akabinde da çeşitli mecralarda karşılaştığımız özel kuş tipleri fotoğraflarının altında sık sık imzasına rastlar olduk. Emine Erdoğan’ın öncülüğünde hazırlanan, 28 etraf gönüllüsünün ilham veren öykülerinin yer aldığı “Dünya Ortak Evimiz” kitabında “Venedik’ten Bursa’ya Bir Flamingo Hikâyesi” ile tekrar karşılaştık. İsmini çoklukla fotoğrafladığı kuşlarla duysak da aslında onun çalışmalarının özelinde sadece kuşlar yok. Tüydeş, elinde fotoğraf makinesi ile pek çok yaban hayvanının peşinde, tabiatta iz sürüyor. Yaptığı işi anlatırken, “Geyik, kurt, çakal, ayı bunların da peşinde koşuyorum. Bazen kelebeklere kaptırıyorum kendimi, kuş için gittiğim bir yerde kelebekleri çekiyorum. Lakin daima gayede kuşlar oluyor… Onları daha âlâ tanıyorum, daha güzel biliyorum, daha çok araştırıyorum” diyor. Tabiat fotoğrafçısı Alper Tüydeş ile son çıkardığı çocuk kitabını ve onu heyecanlandıran başka projelerini konuştuk.
Aslında ikisi de. Küçüklüğümden beri medyaya karşı bir ilgim vardı. Hem onunla uğraşmak istiyordum hem de tabiatta olmak istiyordum. Veteriner olmak üzere bir hayalim de vardı her vakit. Sonrasında bu iki çocukluk hayalimi fotoğrafçılıkla birleştirebileceğimi gördüm. Bir yandan kuşları, doğayı fotoğraflayıp insanlara medya sayesinde ulaşmak, onları şaşırtmak ve ilgilerini bu formda çekmek çok hoşuma gidiyor. Bir yandan da bunu yapmak için bulunduğum ortamda yani tabiatta kusursuz anlar yaşayıp burada olmaktan keyif alıyorum. Böylelikle hoş işler çıkabiliyor ortaya.
Bursa’nın göçmen kuşlar için epeyce değerli bir yer olduğunu çektiğiniz fotoğraflar ve yaptığınız çalışmalarla gösterdiniz. Artık sırada Türkiye’nin göçmen kuşları var diyebilir miyiz?
Yaşadığım kent ve coğrafyasını düşününce bir yaban hayatı fotoğrafçısı, kuş gözlemcisi olarak hayli şanslıyım. Bu yer ilgi alanım için hayli avantaj ve imkân sağlıyor. Uluabat Gölü, yaşadığım kentte meskenime on dakikalık bir arada. Karacabey Longoz Ormanı, Kocaçay Deltası konutuma yarım saatlik aralıkta. Diğer kentlerden gelip yaşadığım kentte birleşerek akan dört-beş tane büyük dere var. Bunu yanında Manyas Kuş Gölü üzere Türkiye’nin değerli sulak alanlarında bir tanesi de çabucak komşu kentte. Bulunduğum pozisyon aslında benim çok fazla yer değiştirmeden pek çok kuşu gözlemlememe imkân sağlıyor. Projede çektiğim kuşlar ve Türkiye’de görülen kuşların yarısından fazlası Bursa’da. Bunların yanında son yıllarda bu iş için takviye ve katkı bulmaya başladım. Bu sayede kent dışı topraklarımı arttı. İşimi tüm Türkiye’ye yaymaya başladım.
ESAS KİTLEM ÇOCUKLAR OLDU
Sosyal sorumluluk ismine da çok fazla iş yaptım. Bunların birçoklarında da çocuklara yönelmiştim. Zira yetişkinleri değiştirmek çok mümkün olmuyor. Belli bir yaşın üzerindekileri ikna etmek çok daha sıkıntı oluyor. Kimisini ceza ile korkutmak zorunda kalıyoruz. Benim temel kitlem her vakit çocuklar oldu. Çocuklar tabiat konusunda çok daha süratli bilinçleniyor. Doğayı koruyacak olanlar onlar. Çocuk kitaplarını yazarken elbette çocukları düşünerek yazıyorum ancak onun yanında bu kitabı evladına okuyacak anne-babanın da başında bir şeyler canlandırabilmeyi istiyorum. Bu kitabın bir alt hududu var lakin bir üst hudut yok aslında. Bundan sonraki çalışmalarımda da maksadım çocuklar olacak. Şunu da belirtmek isterim ben masal yazmıyorum. Gerçek tabiat kıssalarını çocukların anlayabilecekleri bir üslupta anlatmaya çalışıyorum. Metinlerin tamamı benim müşahedelerim. Lakin bilimde “bence” diye bir şey yok. Birtakım bahislerde da pahalı hocalarımızdan, akademik meslek manasında bu işi seçmiş arkadaşlarımdan teyit alıyorum. Kitap benim yorumlarım, benim deneyimlerim lakin hepsini araştırarak okuyucuya sunuyorum.
Bir fotokitap olarak hazırlanan Türkiye’nin Göçmen Kuşları nasıl bir çalışma oldu? Fotoğrafları nasıl seçtiniz?
Fotoğrafları seçerken sanatsal nitelikten çok kuş tipinin ayırt edilebilmesini önemsedim. Kitapta karşılaştıktan sonra o kuş tipini günlük hayatta gördüklerinde, “Aa ben bunu kitapta görmüştüm” diyebilecekleri fotoğrafları ve tipleri seçtim. Bende bu kuşların çok daha estetik, bazen silüet hâlinde bulunduğu ortamla bütünleşmiş fotoğrafları da var. Fakat bu kitapta tipi daha net anlatan ve gördükleri vakit tespit edebilecekleri üslupta ve kuşun en net tarif özelliklerini ortaya koyabilecek fotoğraflardan seçtim. Kitapta 36 farklı tıpta kuş yer alıyor. Baskı kalitesi ve fotoğraflar manasında bir çocuk kitabının ötesinde bir çalışma oldu. Bu manada da Vakıfbank Kültür Yayınları’na teşekkür etmek isterim. Kitabın sonuna öğrendiklerini pekiştirmeleri ve biraz eğlenmeleri ismine çocuklar için iki farklı oyun da koyduk.
YAREN LEYLEK KİTAP OLUYOR
Yine gerçek bir tabiat öyküsünü anlatan bir çocuk kitabı gelecek. Yaren Leylek, hala yaşayan hoş bir kıssa. Onu da çocuklar için bir kitap hâline getireceğiz. Onların anlayacağı lisandan Yaren Leylek ve Adem Amca’nın kıssasını anlatacağız.Doğa öykülerini anlatmaya devam edeceğim ancak bir yandan da çektiğim fotoğraflarla çeşitli mecralarda, tahminen televizyonlarda yer almaya devam edeceğim.
Tüm bunların yanında “Doğaya Kanat Açtık” projesi de devam ediyor…
Doğuş Otomotiv’in, hayata geçirdiği “Doğaya Kanat Açtık” projesi, yıllardır hayalini kurup da gidemediğim yerlere gitme imkânı sağladı benim için. Yıl uzunluğu devam edecek bu projede maksat Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde insanların ilgisini çekebilecek Türkiye’ye has endemik çeşitleri görüntülemek. Görülmesi meşakkatli olan cinsleri fotoğraflamaya çalışıyoruz.İş birliğimiz sayesinde, belirlediğimiz rotalarda müşahede yapıp tüm rotalar tamamlandığında dijital bir fotoğraf standı hazırlayacağız.
Göçmen kuşları fotoğraflarken, kaçırdığınız ya da göçü geciken cinsleri fotoğraflamak için göç güzergahını takip ettiğiniz oluyor mu?
Tabi ki. Göç devirlerinde Türkiye’den geçerken uğrama ihtimallerinin bulunduğu ve onları en çok gözlemleyebileceğimiz vakitleri ayarlamaya çalışıyoruz. Örneğin, Urfa’daki müşahede için bahardan fazla biraz daha yazı bekledik. Zira o bölgedeki tüm ender tiplerin görülebileceği vakti seçtik. Van’da tekrar böyleydi. Bizim bulunduğumuz yerlere bahar Mart ya da Nisan aylarında gelirken Van için yaz başları daha yeni yeni bahar demek oluyor. Her bölgenin kuşlarının görülebilmesinin uygun olduğu tarihler değişiyor. Hoş bir takvim yapmak ve zamanlamayı yeterli ayarlamak gerekiyor.
Şu ana kadar gözlemlediğiniz tıp sayısı nedir?
Yalnızca bu yıl içerisinde 276 cins gördüm. Bütün yılları dikkate aldığımızda da 394 cins gözlemleme ve fotoğraflama bahtım oldu. Bu yıl bereketli bir yıldı diyebilirim. Takviye de bulunca hoş bir planlama yaparak pek çok tipi gözlemleme bahtım oldu bu yıl.
Bunca yıllık gözlemlerinize dayanarak, kendinizi özdeşleştirdiğiniz bir göçmen/yabani kuş var mı?
Ur keklik… Çekmeye çalışıp da çekemediğim kimi kuşlara bilhassa ilgim var. Ur kekliklerin ömür alanları 2 bin 800-3 bin metre yükseklikte, dağın en yüksek bölümlerinde yaşıyorlar. Dağda kusursuz bir görüntü eşliğinde hayatlarını sürdürüyorlar. Yeri geldiği vakit dağın eteklerine yanlışsız iniyor ya da geniş bulut denizlerinde yüzüyorlar. Bu kuşlar da başka kuşlara göre iri yapılarına karşın daha sert kuşlardır ve daha ıssız yerlerde yaşarlar. Ötüşünden tutun karakterlerine ve renklerine kadar tüm bu özellikleri bana her vakit gizemli gelmiştir ve beni kendine çekmiştir. Daha evvel iki kere Aladağlar-Kayseri’ye gidip denememe karşın 600 metreden daha yakından fotoğraflarını çekemedim. Beşere çok tahammülü yok bu çeşidin. Sesini her yerden duysanız da görmeniz pek mümkün olmuyor. Bana daha gizemli, güçlü ve daha cezbedici geliyor. Ancak sonunda yerelden de takviye alarak çekmeyi başardım.
Gözlem yapmayı en çok sevdiğiniz yerler nereler? Bize söyleyebileceğiniz favori yerler var mı?
Kayseri Aladağlar, Urfa bozkırları ve Van mutlaka gidilmesi gereken yerler.Özellikle Van’ın çok bereketli bir coğrafyası var. Doğu Karadeniz’i tekrar bu liste içine katabilirim. Bu yerler tabiatına, tabiatına ve içinde barındırdığı canlılara hayran kaldığım yerler oldu.
Amatör gözlemciler için verebileceğiniz bir tavsiye var mı?
Kuş müşahedesi yapmak sanıldığı kadar sıkıntı bir iş değil. Etrafımızda olan kuşları fark etmek çok fazla bir efor gerektirmiyor. Sabır ve merak gerekiyor. Bir dürbünle, aile ile yapılabilecek bir aktivite. İnsanları hem gerilimden uzak tutabilecek, rahatlatabilecek bir hareket. Bunun yanında da tabiatlarını ve etraflarında yaşayan canlıları tanıma imkanı sağlar. Paylaştığım fotoğrafların büyük çoğunluğu insanların günlük hayatta görebileceği yerlerde yaşıyorlar. Bahçeler, tarlalar, yol kenarları…
