Zeynep Tuba Kesimli
Okullar açıldı, devrin birinci üç haftasını geride bıraktık bile. Okulların açılması demek çocuklar için arkadaşlarına kavuşmak, derslerle boğuşmak, biraz da oyundan oyuna koşmak; ebeveynler içinse günü yine düzenlemek ve tatlı telaşelerin başlangıcı demek. Bunların bir ayağını da okul beslenmesi oluşturuyor. Pekala, konutta oturtmaya çalıştığımız bu beslenme sistemini okulda devam ettirebiliyor muyuz?
Sizi bilmem lakin ben okul sıralarındayken kantinde bulabildiğimiz en sağlıklı alternatif simit-ayran ikilisiydi. O günden bugüne köprünün altından çok sular aktı, yapılan düzenlemelerde okullarda satılacak yiyecek ve içeceklere bir standart getirildi. Gazlı-aromalı içeceklerin, cips ve tüm çikolata çeşitlerinin satışına artık müsaade verilmemesinin yanı sıra Sıhhat Bakanlığı kantinlerde meyve, çiğ tüketilebilen sebzeler, salatalar, kuru meyveler, kuru yemişler, taze sıkılmış meyve ve zerzevat suları, günlük haşlanmış yumurta ve sağlıklı sandviçlerin satılmasını tavsiye ediyor. Bununla birlikte pek çok okul, öğlen ortasında sıcak yemek hizmeti sunuyor lakin kantinlere baktığımızda yasaklara uyulsa da tost, hamburger, tavuk döner üzere “sağlıklı” kategorisine koyamayacağımız yiyeceklerin en çok satanlarda başı çektiğini görüyoruz.
KANTİNDE SICAK ÇORBA
Ailelerin beslenme hazırlayamadığı günlerde bilhassa ilkokul çağındaki çocukların sağlıklı alternatiflerle karınlarını doyurmaları pek mümkün gözükmüyor. Kantin işletmecileri sıcak çorba, meyve, kuru yemiş, salata üzere alternatiflerin talep görmediği için satılmadığından dem vuruyor ve iş tekrar dönüp dolaşıp çocuğun nasıl bir yeme şuuruyla yetiştiğine ve bu konuda aile, okul idaresi, öğretmen ve kantin işçisinin ne kadar iş birliği ile hareket ettiğine geliyor.
Biz de okul çağı çocuklarının beslenmesi ile ilgili merak ettiklerimizi Diyetisyen Hatice Ayyıldız’a, çocuklarının beslenmesini nasıl planladıklarını ve mevzuyla ilgili neler düşündüklerini iki sıkıntılı velimize sorduk.
SAĞLIKLI BESLENME ALIŞKANLIĞI KAZANDIRILMALI
Çocukların besin seçimleri okuldaki toplumsal etraftan etkileniyor mu?
Evet, toplumsal etraflarının değişmesi ve gelişmesiyle çoklukla etkileniyor. Alışılmış hem ebeveyne hem çocuğa verilebilecek beslenme eğitimleri ve oluşturulan farkındalıkla çocuklar bu değişimden olumlu etkilenebilir ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanabilir.
Okul çağı çocuklarında beslenme şuuru oluşturmak neden bu kadar değerli?
Okul öncesi periyot ve okul periyodu yetişkinlik için temel oluşturan pek çok alışkanlığın geliştiği bir devir. Yanlışsız alışkanlıklar edinememiş bireylerin yetişkinlik devirlerinde bu alışkanlıklarından kurtulmaları çok daha güç. Çocukluk devrindeki şişmanlığı hormonal ve genetik faktörler dışında kızartılmış, hamur yüklü, yağ, şeker ve tuz oranı yüksek besinleri sık tüketmeleri, meyve zerzevat tüketimlerinin az olması, fast food yüklü beslenmeleri, hareketsiz olmaları tetikliyor. Bu biçim sıhhatsiz besinlere ulaşımın, sağlıklı besin kümelerine nazaran daha kolay olması ise toplumsal açıdan sorunun büyümesine yol açıyor.
Çocuklarda kilo alımını tetikleyen en değerli ögelerden biri de okulda tüketilen besinler. Okulda bulundukları uzun saatler içinde güç yoğunluğu yüksek, besin kıymeti düşük besin tercihleri büyük bir sorun.
Peki, okul sürecindeki beslenmede nelere dikkat etmeliyiz?
Çocuğun okulda geçireceği saat dilimi kıymetli. Beslenme çantası menülerini planlarken dikkat ettiğimiz en önemli noktalar şunlar: Menülerin içeriğindeki protein, karbonhidrat ve yağ istikrarı; menünün vitamin ve mineral içeriği, menüdeki besin kümelerinin dağılımı ve yer alan besinlerin çocuğun günlük besin ögesi gereksinimlerini karşılaması. Şayet çocuk yarım gün okula gidecekse kaliteli orta öğün planlamaları, tam gün okula gidecekse orta ve ana öğün planlamaları yapılabilir. Ayrıyeten beslenme çantasında yer alan besinlerde çeşitlilik sağlanmalı. Menülerini planlarken tıpkı besinleri sık kullanmak çocuğun sıkılmasına ve dışarıdaki içeriği kalitesiz besin kümelerine yönelime sebep olabilir.
Ya çocuk beslenmesini kantinden alıyorsa?
İçeriği denetim edilemeyen ağır katkı hususu içeren besin kümeleri yerine taze meyveler, süt, ayran, kefir, yoğurt, çiğ kuru yemişler üzere öğün tamamlayıcı atıştırmalıklara ek, tam gün öğretim veren okullarda tam buğday dürümler, tostlar, sandviçler, ızgara et eserleri, salatalar, el üretimi çorbalarla öğün oluşturma hedeflenebilir. Kantinler üzere dışarıdaki yemek seçeneklerinde de seçim büsbütün çocuğun denetimine bırakılmayarak okul idaresi ile gerekli bilgi dayanak alınarak alternatif menüler oluşturulabilir. Çocuk kantine gittiğinde birkaç farklı sağlıklı menü bulursa kaliteli bir öğün tüketebilir. Örneğin birinci seçenek bir taze mevsim meyvesi, bir paket süt ve bir küçük paket çiğ kuru yemiş halinde olurken ikinci seçenekte tam buğday lavaş ile ızgara köfte, yeşilliklerle dürüm ve yanında ayran biçiminde planlanabilir. Bu durumda tercihin sağlıklı seçenekler ortasında yapılması sağlanabilir.
Hande Parıltı Duman (Eczacı – Veli):
Çocuklara inancım tam fakat veliler…
İlkokula giden 2 çocuğu olan bir anne olarak güne başlarken ele aldığım birinci mevzu beslenme oluyor. Buna tahlili haftalık olarak önden hazırlıklı olmakla bulabiliyorum lakin. İçeriklerin sıhhatsiz ve kalitesiz olması bir yana ilkokul çağındaki bir çocuğun parasını idare kabiliyeti de gelişmediğinden kantin ile ilgisinin sonlu olması gerektiğini düşünüyorum. Çocuklarım öğle yemeklerini okulun yemekhanesinde yiyor, orada bile velilerin tekraren “Çocuğum aç kalıyor, menüler hiç hoş değil. Ispanak, pırasa çıkarıyorlar, yemiyor bizimkisi” dediklerini duydum. Yani veliler çoğunlukla kolaya kaçıyor. Çocuğun boğazından rastgele bir şey geçmesi onlar için kâfi oluyor. Her gün konutta pak ve sağlıklı sandviç, konut keki, böreği, poğaçası hazırlamak da sabahları daha erken uyanmak, vakit ayırmak ve planlı programlı olmak isteyen şeyler. Kantinlerde sıcak çorba, adetle meyve yanı sıra kermes tarzı börek, kek, sarma, kısır üzere konut imali yiyecekler satılırsa hem istek göreceğini hem de sürdürülebilirliğin daha yüksek olacağını düşünüyorum. Kantinlerden hamburger döner vb. alternatiflerin kaldırılmasına çocukların adapte olabileceğine inanıyorum fakat velilere bu bahiste inancım yok.
Özlem Özdemir (Öğretmen – Veli):
Yiyeceklerin de bir modası var
Öğretmen olarak yıllarca farklı kurumlarda çalıştım ve her heyet toplantısında “kantin kontrolü, kantinde satılacak yiyecek ve içecekler” ile ilgili kararlar aldık. Büyük heveslerle başlanan eğitim-öğretim yılında kantinlerin durumu, periyot içinde gelen taleplere nazaran şekillenmek zorunda kaldı. Mesela tavuk döner, çiğ köfte satılmayan bir kantine sahip öğrenciler, bunu bir muhtaçlık olarak görüp ya okula gelirken alıyor ya okulda iken sipariş veriyor, çıkışta da birinci buldukları market ya da cafede gereksinimlerini gideriyorlar. Münasebetiyle sağlıklı yiyecek, içecek ve atıştırmalıklara yönelmek ailede kazanılan bir durum. Aileler bu şuurda olacak ve çocuğu o denli yönlendirecek ki kantinlerin sattığı materyal yenilenecek. Her şey üzere yiyeceklerin de bir modası var. Kantinden alınan bir kâse çorbanın, lezzetli bir nohutlu pilavın, bir tevek yeşil üzümün ne kadar sağlıklı ve ne kadar “havalı” bir şey olduğu şuuru verilmeli. Öğretmen olarak öğrencilerimi bu bahiste bilinçlendirmeye çalışsam da tek etken öğretmen değil, aile ve arkadaş etrafı de var. Veli olarak çocuklarımı yönlendirmeye çalışıyorum, uzun saatler okulda kaldıklarından gereksinimleri olabilecek her şeyi düşünerek hareket etmek zorunda hissediyorum.
