Son birkaç yıldır Anadolu kentleri mutfak lezzetleriyle birbiriyle tatlı rekabet içinde En uygun çiğköfte Adıyaman Beylikdüzü Escort bayan da mı Şanlıurfa da mı olur en hoş kahvaltı Van da mı Balıkesir de mi yapılır en düzgün etli ekmek Konya da mı Kastamonu da mı pişer cağ kebabının memleketi Escort Beylikdüzü Artvin mi Erzurum mu derken o tatlı rekabet memleketin bir ucundan başka ucuna kadar adım adım uzandı Bu tatlı rekabette artık incir ve zeytinin anavatanı Aydın da haklı olarak yerini Beylikdüzü Escort aldı
BUĞDAY İNCİR ZEYTİN BİR ORTADA
Ünlü tarihçi Heredot un Gökyüzünün altındaki en hoş şehir diye tanım ettiği Aydın geniş ovalarıyla hayli bereketli topraklara sahip O denli ki Evliya Çelebi Aydın ı tanım ederken dağlarından yağ ovalarından ise bal akan bir kent diye anlatmış Birçok medeniyete mesken sahipliği yapan bu güzide kenti gezip dolaşmak için iki gün elbette kâfi değildi Biz de bu yüzden Yine gelelim mutlaka diye kendi kendimize kelam vererek vedalaşabildik lakin bu hoş kentten Bugüne kadar pek çok medeniyetin doğup büyüdüğü bu topraklar 23 antik kentin görkemli tarihine konut sahipliği yapıyor Ege nin her vakit parlayan yıldızlarından olan Aydın ın bereketli topraklarında başınızı çevirdiğiniz her yerde incir ve zeytin ağaçlarını görüyorsunuz Adım başı birbirinden hoş çiçekler şifalı otlardan yükselen mis kokular size eşlik ediyor Büyük Menderes Irmağı nın suladığı bu bereketli ovalarda üzüm buğday zeytin ve incir bir ortada yetişiyor Buğdaydan elde edilen un zeytinden elde edilen yağ üzümden elde edilen pekmez şifalı otlarından pişen yemekler bölgenin lezzet haritasını çıkarıyor Toprağındaki bu zenginlik halkının kültürel kimliğiyle ve geniş bir iklim coğrafyasıyla birleşerek mutfağında lezzetli tanımlara dönüşmüş Güler yüzlü insanları birbirinden hoş koyları tatil beldeleri el sanatları ve tarihiyle adeta bir yeryüzü cenneti olan Aydın gastronomi manasında ülkemizin değerli bir potansiyeline sahip Aydın Gastronomisi Kitabı da lezzetli ve sağlıklı yemekleriyle Ege nin bir aynası olan Aydın ın kültürel mirasını geniş kitlelere tanıtma ve gelecek jenerasyonlara aktarma fikriyle ortaya çıkmış Kitapta pek çok kişinin emeği var Aydın Valisi Sayın Hüseyin Aksoy un önderliğinde hazırlanan kitap Adnan Menderes Üniversitesi Aşçılık Programı öğretim üyesi Dr Emrah Köksal Sezgin Esnaf Lokantası İşletmecisi Hayrettin Dincil araştırmacı Havva Çetintürk ve Cansu Öztürk gurme ve yemek araştırmacısı Ali Gökçen Adar İzmir İktisat Üniversitesi Mutfak Sanatları öğretim üyesi Ahmet Güzelyağdöken yöresel yemek danışmanı Azize Gülpınar ve İstanbul Gastronomi kurucusu biyolog müellif Sabriye Kocabalkan üzere bedelli isimlerin bir yılı aşkın mühlet devam eden titiz çalışmalarıyla ortaya çıkmış Kitap birebir vakitte Aydın ın birinci gastronomi kitabı olma özelliğini taşıyor
LEZZETLİ TARİFLER
Bilindiği üzere ülkemizde en uzun ömürlü beşerler Aydın ın Nazilli ilçesinde yaşıyor Bunun sırrı ise kitaba da giren mahallî tanımlarda gizli Mesela kitabın tanıtım gecesinde verilen yemekte birebir masayı paylaştığımız iş insanı Aydın Akyüzlü eşi Berna Akyüzlü ve üç çocuğundan yörenin sofralarında olmazsa olmaz tatlarının neler olduğunu hem öğrendik hem de onların konut sahipliğinde denedik İnciri zeytin yağında bekleterek tükettikleri banma ya da yöresel peynir içine doğranan taze soğan yeşil biber domatesle kahvaltı sofralarının vazgeçilmezi Cingen Pilavı yoğurtlu kızarmış çıtır kuru biber çok beğendiğimiz lezzetlerdi Son gün ise tattığımız pideler hele ki tahinli pidesi hem midemizi hem gönlümüzü fethetti Zeytinyağlı enginarlı sofradan kalkıp dönüş uçağına yetişirken ise hala aklımız sofradaki enginarlı cevizli tatlıdaydı doğrusu Tarih boyunca bereketli toprakları üzerinde yaşayan birçok kültürün tesirini taşıyan Aydın mutfağı kendine has yöresel lezzetlerini oluşturmuştur diyen Vali Aksoy toprağının zenginliğinin Aydın ın yemek kültürüne yansıdığını lisana getirirken baştan sona haklıydı Zeytin ve incirin Aydın mutfağının mihenk taşlarını olduğunu söyleyen Aksoy un verdiği bilgilere nazaran Aydın ili zeytiniyle ülkemizin en büyük zeytin ve zeytinyağı üreticileri ortasında yer alırken inciri ve kestanesiyle ülkemizde ve dünyada birinci sıralardaydı Bu ortada tekrar Akyüzlü ailesinden öğrendiğime nazaran Kurtuluş Savaşı yıllarında tarlalarına buğday ekemeyen halk kestaneyi un haline getirip ekmek yapmış Artık ise glutensiz olduğu için kestane unu yine istek görünce köylüler kestane ununu üretip ihraç etmeye başlamış Bereketli topraklarında tabiatıyla pek çok ot zerzevat ve meyve yetiştiğini anlatan Vali Aksoy ise Aydın Gastronomi Kitabı nın bu potansiyelin keşfedilmesi tanıtılması ve gelecek jenerasyonlara aktarılması açısından büyük kıymet taşıdığını kelamlarına ekliyor Kitapta başlangıçlardan çorbalara salatalara turşulara etli sulu yemeklerden kavurmalara kızartmalara hamur işlerine balıklara tatlılara kadar birçok özel yöresel lezzete yer verilmiş Yağlı Kesik ten Cingen Pilavı na Dalama Tandırı ndan Kulak Çorbası na Nazilli Pidesi nden Turp Otu Ekşilemesi ne Kedirgen Kavurması ndan Kabak Karnıyarık a Ekmek Dolması ndan Topalak Aşı na kadar Aydın ın yemek kültürünü yansıtan çok özel tanımların yer aldığı kitapta yepyeni tanımların yanı sıra yemek kıssaları de anlatılıyor ve tam 117 tanım özel fotoğraflarla kitapta yer alıyor Bu yaz farklı bir rota çizerek tatil yapmak isteyenlerin kesinlikle uğraması gereken bir kentin de Aydın olduğunu lisana getirelim ve bu iki günlük seyahatten dört hoş adresi sizlerle paylaşalım Yolunuz açık gönüller şen olsun
Orta Güler in fotoğraflarıyla ünlü olan antik kent
Aydın a yolu düşenlerin kesinlikle ziyaret etmesi gereken adreslerden birisi de Unesco Dünya Kültür Mirası Listesi nin gözbebeği Afrodisyas diyebiliriz 2 bin yıllık kalıntıların yer aldığı kentin sokaklarındaki heykeller yapıları ve doğasıyla epey etkileyici Bir gün uzunluğu bu kentte vakit geçirebilirsiniz Kentin ortaya çıkış öyküsü ise epey farklı Anlatılanlara nazaran 1958 yılında Kemer Barajı açılışı için bölgeye gazeteci olarak giden ve dönüşte yolunu kaybeden Orta Güler bir köyden geçerken köylülerin tarihle iç içe yaşadığını görür O denli ki heykellerin üstünde köylüler tavla oynamaktadır Köyde yaşayan beşerler tarafından Roma sütunları ve mimari kesimleri ise hâlâ kullanılmaktadır Köyde yer alan her türlü mimari yapı Roma periyodu yapıtlarını de barındırmaktadır Tarihi lahitler bile üzüm şırası süzmek için kullanılmaktadır ve köyün her yeri tarihi yapıtlarla doludur
Orta Güler şaşkınlık içinde bu hoşluklara baktıktan sonra köyün çeşitli yerlerinden onlarca fotoğraf çeker ve İstanbul a döndükten sonra bu bölgeyi araştırmaya başlar Ancak hiçbir bilgiye ulaşamaz Çektiği fotoğrafları çeşitli kuruluşlara gönderir ancak beklediği ilgiyi bulamaz En sonunda fotoğrafları Amerika daki Times mecmuasına gönderir Times fotoğrafların renkli olanlarını çekmesini ister ve Orta Güler tekrar tıpkı köye giderek renkli fotoğraflar çeker Bu yolla dünya basınına dağıtılan fotoğraflar bir anda büyük yankı uyandırır Amerika dan gelen arkeologlar Geyre de araştırma yapmaya başladıklarında burasının Roma İmparatorluğu na ilişkin tarihi MÖ 500 li yıllara dayanan ve ismini tanrıça Afrodit ten alan Aphrodisias antik kenti olduğu anlar New York Üniversitesi nde Klasik Çağ Profesörü olarak misyon yapan Prof Dr Kenan T Erim 1961 de şahsi teşebbüsleri ile şahsen organize ettiği bir keşif ve hafriyat programı ile Afrodisias ta çağdaş araştırmaların başlamasını sağlamıştır Afrodisias Antik Kenti Aydın ili Karacasu ilçesi Geyre Mahallesi nde bulunmaktadır
Eski yapılarıyla sinema platosu üzere bir köy Eski Doğanbey
Ziyaret ettiğimiz köylerden birisi de Söke ilçe merkezine 22 km arada bulunan ve birinci yerleşim izleri MÖ 7 yüzyıla tarihlenen Eski Doğanbey köyüydü 1924 yılındaki mübadele devrine kadar Rumların yaşadığı bu köy bugün Balkanlardan gelen göçmenlerin yerleşmesiyle Türk köyü haline gelmiş Rum ve Türk mimarisinin şık örneklerini taşıyan köy günümüzde mimari bir açık hava müzesini andırıyor Son yıllarda yerli yabancı dizi ve sinema çekimleri nedeniyle doğal bir sinema platosuna dönüşen köy muhafaza altında olup yeni yapılaşmaya müsaade verilmiyor
Adnan Menderes in dede konutundan demokrasi müzesine
Yolu Aydın a düşenlerin görmesi gereken adreslerden birisi hiç elbet ki geçtiğimiz Ocak ayında Culhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açılışı yapılan Aydın ın Kocarlı ilçesinde kurulan Adnan Menderes Demokrasi Müzesi Müze yalnızca idam edilen bir başbakanın kıssasına değil birebir vakitte demokrasi tarihimize yanlışsız da kısa bir gezintiye çıkarıyor Kısa metinlerle fotoğraf eşya ve dokümanlarla kurulmuş müzeye ilgi ise büyüktü 1960 darbesi odasının da canlandırıldığı müzede Adnan Menderes in eşi Berin Hanıma yazdığı mektupları görmek de mümkün Müzede Adnan Menderes in okul hayatı okulu yarım bırakıp orduya katılması aldığı istiklal madalyası diplomaları evlilik yüzüğü başbakanlığı periyodunda yaptığı hizmetler de yer alıyor Aydın Valisi Hüseyin Aksoy un verdiği bilgiye nazaran müze binası İçişleri Bakanlığı tarafından Adnan Menderes in dede meskeninin kopyası örnek alınarak inşa edilmiş Kısa müddette 40 bin ziyaretçisi olan müze birebir vakitte periyodun en yeterli müzelerinden biri olarak da hafızamda yer etti
Büyük İskender in gözdesi
Priene’ye seyahat
Şehirciliğin ve kent planlamasının birinci örneği olarak anılan Büyük İskender in gözdesi Priene görülmeye kıymet Sistemli caddeleri ve sokakları ayakta kalmış binalarıyla Türkiye de en uygun korunmuş antik kentlerden birisi olma özelliğini taşıyan bu antik kentte 200 yıldır devam eden kazılarla kentin değerli bir kısmı gün yüzüne çıkarılmış Mimar Hippodamos un planına nazaran kurulmuş olan kent günümüz şehirciliğinin öncüsü kabul ediliyor Kent kamu binaları sivil konutlar ızgara kent planlaması üzere teknik detaylar barındırır ziyaretçilerine antik devir mimarlığının en hoş örneklerini sunuyor Athena Tapınağı nın yanı sıra kutsal stoa agora denilen pazar yeri antik tiyatro ve kent planlaması Priene nin görülmeye bedel yerleri ortasında Pausanias üzere antik Yunan kaynaklarına nazaran Thebaililerle karışmış olan İyonlar tarafından birinci olarak bugün bilmediğimiz bir yerde kurulan Priene MÖ 4 yüzyılın ortalarında Söke nin Güllübahçe Turunçlar Mahallesi nin batısında tekrar kurulmuş Antik kente Söke ilçesinden özel araçla ulaşılabilir
