İş insanı Murat Ülker, kendi ismini taşıyan internet sitesinde Harvard Üniversitesi Toplum Sıhhati Fakültesi’nde yer alan Harvard Sabri Ülker Besin Ögeleri, Metabolik Araştırmalar Merkezi’ni anlatan bir yazı kaleme aldı.
Ülker, yazısında “Bayram öncesi Ertuğrul Özkök beyefendiyle bir program yaptık. Evvel New York sonra Boston yani evvel Godiva’nın Küresel Merkezini, sonra Boston’da Harvard’daki Sabri Ülker Center’i ziyaret ettik ve akabinde nihayet Boston sayfiyesi olan Nantucket adasında yıllık düzenlenen pladis Önderler Toplantısına katıldık. Daha sonra çok yakın ve çok ünlü bir diğer adaya daha geçtik. Bu iki küçük sayfiye (yazlık) ada sanat galerileri ile de hayli ünlüler. İkisinde de neredeyse 20’şerden fazla sanat galerisi var. Nantucket adası Herman Melville’ın balina avcılarının ömründen etkilenerek Moby-Dick’i yazdığı adadır. Bu ada şimdilerde “balina başkenti” olarak anılıyor. Oradaki balina müzesi görülmesi gereken bir yerdir. Biliyor musunuz Moby-Dick’i Herman Melville 1853’de yayınevine basılsın diye gönderdiğinde “red” karşılığı almıştı. Hepsini yakında anlatacağım. Ancak evvel birinci olarak Harvard Sabri Ülker Besin Ögeleri, Metabolik Araştırmalar Merkezi/Hotamışlıgil Lab. ziyaretimizle başlayalım.” sözlerini kullandı.
“GOYA’nın “Gez Oturma Yerinde Artık” sözcüklerinin akrostişi demek olduğunu belirten Ülker, “İşlemin, prosesin, işlevin gerçekleştiği yerde öğrenmek, denetlemek niyetiyle bulunmak için periyodik seyahatler yapmak düsturumuzun simgesidir.” diye yazdı.
“Harvard Üniversitesi Toplum Sıhhati Fakültesi’nde yer alan Harvard Sabri Ülker Besin Ögeleri, Metabolik Araştırmalar Merkezi/Hotamışlıgil Lab ziyaretimizi (https://www.gsh.sph.harvard.edu/), burayı kuruş gayemizi ve gelişimini size aktarmak istiyorum. Prof.Dr. Gökhan Hotamışlıgil başkanlığında bu merkezi genetik ve kompleks hastalıklar üzerine araştırmalar yapılması; insanlığı tehdit eden bilhassa obezite, diyabet, kalp damar hastalıklarına deva bulunabilmesi ümidiyle 2014 yılında kurduk ve desteklemeye başladık” diyen Ülker, yazısını şöyle sürdürdü:
“Hocanın odasına girdiğimizde haliyle merkezin birinci günleri aklıma geldi. Duvarda muahedeyi imzaladığım kalem, mutabakatın kopyası ve babamın fotoğrafının yanında bir kelamını de içeren kolaj bir tablo asılıydı. Anılarım depreşti.
Gökhan Hoca duvarda asılı bir öteki fotoğraf üzerinden merkezin yeri, içinde bulunduğu bina hakkında bize bilgi verdi.
Daha sonra büyük toplantı odasına geçtik. Araştırma grubundan genç, pırıl pırıl araştırmacılar bize katıldılar.
Gökhan Hoca yapılan çalışmalar ve gelinen nokta konusunda kısa bir bilgi verdi, programı açıkladı ve şöyle dedi: “…Şu anda yalnızca diyabet dünyada 500 milyondan fazla kişiyi etkiliyor ve bu sayının önümüzdeki 25 yıl içinde ikiye katlanması bekleniyor. Bu dramatik olay, salgının mekanik temelini anlamada ve tesirli müdahale stratejileri arayışında göz önünde bulundurulması gereken temellere işaret ediyor. Sabri Ülker Merkezi’nde, tüm tepkileri içinde barındıran metabolizmayı denetim eden düzenekleri anlamaya çalışıyor ve bu formda metabolik hastalıkları önlemek yahut tedavi etmek için nasıl yararlanabileceğimizi araştırıyoruz.”
Sabri Ülker Merkezi’nde devam eden projeler iki ana başlıkta toplanabilirmiş:
1) Lipitler ve lipit bağlayıcı protein ile ilgili metabolizmanın işleyişi ve bunların nasıl entegre olduğu,
2) Organellerle (hücre içindeki küçük organlar) ilgili metabolik işlevleri yapısal ve fonksiyonel olarak ele almak.
Kurulduğundan bu yana sekiz yılda Harvard Sabri Ülker Center’ın genç araştırmacıları çok sayıda hakemli itibarlı mecmualarda Prof.Hotamışlıgil liderliğinde birçok makale yayınladılar. Ben de vakit zaman blogumda bu araştırmaların özetlerine yer verdim. Hatırlarsanız en son FABP4 ismi verilen bir protein ve FABKİN ismi verilen yeni bir hormonla ilgili makalelerinden alıntı yapmıştım. Bu ziyaretimde de anlamış bulunuyorum ki merkezin araştırmaları artık bu yeni protein ve hormona odaklanmış.
Yağ dokusu bildiğiniz üzere çok beslenmeyle oluşan ana güç depolama alanıdır; besin yokluğunda ve fazla güç gerektiren süreçte bedene güç sağlar. Bu fonksiyonlar hayatta kalmak için kritik kıymete sahiptir. Bununla birlikte, adipositlerin (yağ hücreleri) ve yağ dokusunun metabolik işlevleri denetim etmek için başka yanal organlarla nasıl bağlantı kurduğu yeterli anlaşılmamış. İşte Harvard Sabri Ülker Merkezi bu çok kuvvetli alan üzerinde uzun yıllardır çalışıyor ve sonunda bu bağlantı sisteminin lipit ve protein bileşenlerini belirlemede bir ölçü ilerleme kaydetmiş. Bu bileşenler de palmitoleat ismi verilen bir lipokin, FABP4 ismi verilen salgılanan bir lipit bağlayıcı protein ve FABKİN ismi verilen yeni bir hormon.
Bu araştırma alanı organizmaların tüm ömür boyunca metabolik olarak sağlıklı kalmasının mümkün olduğunu gösteriyor ve birçok metabolik hastalık dizisinde klinik uygulamalar için kullanılabilecek araçları veriyor.
Harvard Sabri Ülker Merkezi’nin kuruluşuna vesile olurken emelimiz yeni araştırma ve uygulama prosedürlerinin uygulanmasına önayak olmak, disiplinler ortası çalışmaları desteklemek ve labrotuvardaki araç, gereç, teknolojik alt yapı gereksiniminin karşılanması idi. Natürel ayrıyeten Türkiye’den öğrenci ve araştırmacıların yanı sıra, tüm dünyadan da genç araştırmacıların önünü açacak, bilim beşerlerine eğitim ve tecrübe kazandıracak programlar da hayata geçirmek istemiştik.
Gökhan hocanın açılış konulmasından çabucak sonra çok farklı ülkelerden gelerek araştırma projesi yürüten doktoralı-doktorasız araştırmacıların, yüksek lisans öğrencilerinin, asistanların teker teker toplantıya katılarak üzerinde çalıştıkları projelerini sunmaları benim için büyük bir memnuniyet kaynağı oldu.
LİPİTLER VE LİPİT BAĞLAYICI PROTEİNLER ile ilgili projeleri Dr.Jani Saksi, Dr.Kacey Prentice, Branden Wang (MS, Furkan Burak (Tıp Doktoru) sundular.
Dr. Shijun Deng, Dr. Zhe Cao, Isabel Graupera, Enflamasyon, Pankreas, Karaciğer Yağlanması hususlarındaki araştırmalarını sundular.
METABOLİK HOMEOSTASİS’İN MOLEKÜLER MİMARİSİ üzerine de şu projeleri dinledik: Güneş Parlakgül (Tıp Doktoru), Karaciğer Metabolizmasını Denetim Eden Moleküler Mimarinin Düzenlenmesi; Dr. Hatoon Baazim, Adipositlerde Sars-CoV2 Enfeksiyonu, Metabolizma ve Organel Yapısı; Dr.Renata Goncalves, Mitokondriyal İşlev ve Metabolizma; Dr. Eva Tsaousidou, Kanseri Engellemek için Metabolizma Alışverişi.
TEMEL OLUŞTURAN ARAŞTIRMA projeleri ise şunlardı:
Dr. Özgür Çakıcı, Atomik Ölçekte Etkileşimleri ve Düzenekleri Anlamak; Dr. Grace Yankun Seropyan, Moleküler ve Hücresel Ölçekte Etkileşimleri ve Sistemleri Anlamak.
Toplantının son konuşmacısı Merkez’in Fizyoloji laboratuvarı Yöneticisi Dr. Karen Inouye idi. Dr. Inouye laboratuvarlarında bilim insanlarının projelerini desteklemek için deneklerle nasıl çalıştıklarını ve onlarla bilim insanlarının hizmetine sunmak için nasıl metabolik çalışmalar yaptıklarını anlattı. Bilhassa metabolik çalışmalarda kullanılan sistemlerin sağlanmasına katkılarımız için teşekkür etti. Bu genetik manipülasyonların ve tedavilerin metabolik fizyolojiyi nasıl etkilediğine dair kapsamlı bir ölçüm sağlıyormuş. İnsülin hassaslığını ölçmek için altın standart olan ve bu nedenle anti-diyabetik tedavilerin aktifliğini kıymetlendirmek için kritik olan insülin infüzyonu ile glikoz çalışmaları bu sayede yapılabiliyormuş.
Dr. Inouye son olarak da Sabri Ülker Merkezi/Hotamışlıgil Lab’te yer alan gelişmiş görüntüleme aygıtları hakkında bilgi verdi. “IVIS Spectrum in vivo biyolüminesans” ve floresan görüntüleme sistemleri kullanılıyor. Yağ hücrelerinden FABP4’ün hareketlerini gözlemlemek bu sayede mümkün olmuş.
Tabii ki laboratuvarları da yerinde goyaladık.
Bu laboratuvarlar büyük bir titizlikle çalışılan, herkesin elini kolunu sallayarak giremediği, güvenlik tedbirleri gereği lakin birkaç kapıdan geçilerek girilebilen ve tüm kurallara istisnasız uyulan yerler.
Merkezi yine goyalamak, gelişmeleri dinlemek, kurduğumuz, desteklediğimiz merkezin bu derece geliştiğini görmek nitekim heyecan verici idi.
Artık Harvard Sabri Ülker Araştırma Merkezi/Hotamışlıgil Lab. atomik yapısal çalışmalar yapabilen, moleküler ve hücresel platformlara sahip olan, gelişmiş görüntüleme ve fizyoloji laboratuvarları olan epeyce gelişmiş müstesna bir Merkez. Bunu hem gözümle gördüm hem de bünyesinde çalışan araştırmacıların konuşmalarında Ülker Ailesi’ne ve Sabri Ülker Vakfı’na teşekkür etmelerinden anladım. Bunlar o denli içten teşekkürlerdi ki, “sağladığınız araştırma fırsatları bizi, bilim insanlarını çok memnun ediyor” dediklerinde bir defa daha anladım ki sahiden #mutluetmutlu ol!
Onca yıl Hotamışlıgil Hoca’dan neler yaptıklarını tekraren dinleyince, bahis bir uzmanlık alanı da olsa, kendine has bir lisanı de olsa, her kezinde daha fazla anlıyormuşum üzere geliyor bana. Gördüğüm baştaki gayelerin herbirini gerçekleştirmiş olduğumuz ve gerçekleştirmeye de devam ettiğimiz. Hem obeziteye hem de Tip 1 ve Tip 2 diyabete deva bulmak için tıpkı ya da yakın alanlarda farklı hipotezleri test eden Sabri Ülker Merkezi araştırmacıları her geçen gün maksatlarına biraz daha yaklaşıyorlar. Düşünsenize; Brezilya’dan Yunanistan’a, Türkiye’den Tayland’a birçok farklı ülkeden çok sayıda genç araştırmacı bir ortaya gelerek ucu kansere kadar giden çağın kronik hastalıkları üzerine bu Merkez çatısında azimle çalışıyorlar… Merkezin dünya sıhhat araştırmalarına katkısı yadsınamaz, buna verdiğimiz dayanağın de Ülker ailesi olarak bizim için ve Ülker’i Ülker yapan herkes için büyük bir iftihar vesilesi olmuştur.
Bu vesileyle de Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil ve Merkez’e emeği geçen herkese bir sefer daha teşekkür ediyorum.
Bu ortada Goya’mıza* konuk olup, izlenimlerini iki yazı ile okurları ile paylaşan Ertuğrul Özkök Bey’e teşekkür ediyorum ve iki yazısının linkini sizlerle paylaşıyorum. O hala bir gazeteci olağan ki, gazeteci üzere bakıp, gazeteci soruları soruyor. Böylelikle sınanmış da olduk. Ben de bu seyahatte bir kez daha anladım ki benden gazeteci olmaz.
*GOYA, “Gez Oturma Yerinde Artık” sözcüklerinin akrostişidir. Sürecin, prosesin, işlevin gerçekleştiği yerde öğrenmek, denetlemek niyetiyle bulunmak için peryodik seyahatler yapmak düsturumuzun simgesidir.”
