Süleyman Çelebi’nin Peygamber sevgisini mısralarına adeta zerk ettiği “Vesilet’ün-Necat” isimli mevlidi, yüzyıllardır yalnızca Anadolu’da değil dünyanın çabucak her yerinde çeşitli vesilelerle okunuyor: Hz. Muhammed’in (sav) doğum günü başta olmak üzere mübarek gün ve geceler ile sünnet, askere uğurlama, vefat ya da evlenme üzere pek çok merasimde gönüllere dokunuyor.
EN FAZLA ÇOĞALTILAN ESER
Yüzyıllardır yalnızca Anadolu’da değil dünyanın çabucak her yerinde çeşitli vesilelerle okunan Süleyman Çelebi’nin “Mevlid”inin en eski nüshası Amerika’daki Michigan Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulundu. Prof. Dr. M. Fatih Köksal ile Prof. Dr. Rıfat Kütük’ün bir makaleyle bilim dünyasına duyurduğu el yazmasında Süleyman Çelebi’nin bugüne kadar bilinmeyen altı şiiri de yer alıyor.
MEVLİD’İN EN ESKİ EL YAZMASI
Michigan’daki en eski yazma sayesinde yapıtın asıl ve tam ismini birinci sefer öğreniyoruz. Süleyman Çelebi yapıtının ismini “Vesiletü’n-Necat” olarak ansa da bu yazmaya nazaran asıl ve tam ismi “Kitabu Vesileti’n-Necat fî Mevlidi Eşrefi’l-Mevcudat”tır.
15. YÜZYILIN BAŞINA AİT
MEVLİD’İN TAM ADI
Michigan’daki bu en eski yazma sayesinde yapıtın asıl ve tam ismini birinci sefer öğreniyoruz. Süleyman Çelebi yapıtının ismini “Vesiletü’n-Necat” olarak ansa da bu yazmaya nazaran asıl ve tam ismi “Kitabu Vesileti’n-Necat fî Mevlidi Eşrefi’l-Mevcudat”tır. Ayrıyeten bu yazma, Süleyman Çelebi’nin yapıtının aslında yer aldığı hâlde vakitle nüshalardan çıkarıldığı anlaşılan Arapça mensur-manzum kısımları eksiksiz içeren tek nüshadır.
ASLI 800 BEYİT CİVARINDA
Sadece din ve kültür tarihimiz bakımından değil lisan tarihimiz açısından da kıymetli olan “Mevlid”in bu en eski tarihli Michigan nüshası temel alınarak -daha evvel de pek çok bilinmeyen ya da kayıp metni birinci defa yayınlayan- Prof. Dr. M. Fatih Köksal tarafından tenkitli metin formunda yayınlanacak.Umarım kitap bu yıl içinde çıkar da Süleyman Çelebi’nin vefatının 600. yıldönümüne yetişmiş olur.
“Ola ki rahmet kıla ol padişah
Ol Kerim ü ol Rahim ü ol İlah”
İLK DEFA ORTAYA ÇIKAN ALTI ŞİİR
lBursa’da yaşayan ve Ulucamii’de imamlık yaptığı dışında hayatı hakkında fazla bilgi bulunmayan Süleyman Çelebi’nin “Mevlid” dışında rastgele bir yapıtı bilinmiyor. Lakin Michigan’daki yazmasının son sayfalarında Süleyman Çelebi’nin birtakım şiirleri birinci sefer bu araştırma ile ortaya çıktı. Bir kaside ve beş gazelden oluşan şiirler altı tanedir. Müelliflere nazaran, “Bu manzumeler Kuruluş Periyodu mensubu olmasına karşın Süleyman Çelebi’nin ne derece başarılı bir şair olduğunu gösteren müstesna örneklerdir. Mevlid’in lisanı ve üslubuyla benzerlik arz eden şiirlerin birincisi Hz. Peygamber için yazılmış bir medhiye (naat), sonraki dördü ise nasihat içeriklidir. Altıncı ve son şiir ise tasavvufi bir manzumedir.” Birinci defa yayınlanan şiirlerden bir beyit ve günümüz
Türkçesine çevirisi şöyle:
“Mustafâ ışkı Süleymân’ı
kılupdur şöyle kim
Haşr olınca diyiserdür bu Süleymân Mustafâ
Mustafa’nın aşkı Süleyman’ı o hâle getirdi ki, [Süleyman’ın zannınca] mahşer günü Mustafa, [onca kalabalık ortasında kendisini göstererek] ‘İşte Süleyman bu!’ diyecektir.”
NEDEN BU KADAR ÇOĞALTILDI?
“Bizce bundan daha kıymetli ve temel münasebeti yapıtı, cemiyetlerde makam ile okuyan “mevlidhân”ların istifadesine sunma muhtaçlığıdır. Bunların kayda kıymet bir kısmı da şahsen mevlidhanlar yahut imamlarca çoğaltılan nüshalar olmalıdır. Mevcut nüshaların büyük kısmının 150-200 beyitlik veyahut 300 beyit civarında muhtasar kopyalar olduğu düşünülürse bu kısaltılmış nüshaların mevlid merasimlerinde okunacak seçme kısımlar hâlinde tertip edildiğine rahatlıkla hükmedilebilir. O denli ki araştırmalarımız sırasında eksik, kopuk yaprağı olmadığı hâlde 80-90 beyit olarak istinsah edilmiş nüshalara dahi tesadüf ettik.”
