YASİN ÇAKIREL
Mustafa Özel’in Makul Yönetici: Çağdaş Bir Fütüvvetnâme kitabının devamı niteliğindeki Makul Yönetici 2: Tarihten Alınan Dersler kitabı Mayıs ayı içerisinde Albaraka Yayınları’ndan çıktı. Daha evvel “yönetim bilimi”nin izini pek çok farklı alanda -son periyotta bilhassa de romanlarda- süren Özel, bu defa kamu ya da şirket fark etmeksizin yöneticiliğe talip olanların “geleceği tarihte aramaları” gerektiğine vurgu yapıyor.
MUKADDİME’DEN GLOBAL İŞ KISMI
Giriş kısmı haricinde yirmi beş farklı kısmı olan kitap toplam 180 sayfa. Mustafa Özel, birinci kitapta olduğu üzere, giriş kısmından itibaren bize Batı ve Doğu kaynaklarından, idare bilimine dair geçmiş ve aktüel pek çok atıf ile zenginleşen bir okuma serüveni sunuyor. Kitap boyunca farklı coğrafyalardan düşünürlerin yöneticiliğe dair öğütleri, fikirleri ve öngörüleri ile okuru besliyor. Satırlar ortasında gezerken Peter Drucker, Jim Collins, F. W. Taylor, Thomas More, Hesiod, Waren Bennis ile karşılaşmak da mümkün; İbn-i Haldun, Tolstoy, Katip Çelebi, Hammurabi, Kautilya, Koçi Beyefendi ve Maverdi’nin yöneticiye nasihatlerine ulaşmak da mümkün. Muharrir kimi kısımda bizi Türkistan’a, Hint’e, Japonya’ya ve Afrika’ya; kimi kısımda ise Amerika, Fransa ve eski Yunan’a götürüyor. Bir tarafta Kautilya’nın Arhaşastra’sını başka tarafta Makyavelli’nin Prens’ini görebilirsiniz.
Mustafa Özel, uygun bir yöneticinin sahip olması gereken özellikleri bu kaynaklardan süzerek bir ortaya getirmiş. Sistemli ve planlı olmak, sıhhatine değer vermek, hakikat insanı bulmak ve ona tam yetki verebilmek, esneklik, çeşitlilik, liderlik, bilgi-eylem istikrarı, liyakat, akıl, fazilet, adalet, önlem, teenni üzere pek çok kavram üzerine onlarca aktüel ve tarihi kaynaktan ortak bir reçete hazırlıyor. Bunu yaparken her kısımda farklı bir düşünürün yöneticiliğe dair görüşlerini ve fikirlerini yalnızca kamu idaresi açısından değil şirket idaresi ile özdeşleştirerek okuyucuya sunuyor. Bu haliyle kitap, sadece bir öğüt kitabı olmaktan çıkıp şirket yöneticilerini de uyaran bir rehber, yeni bir fütüvvetnâmeye dönüşüyor.
Birinci kısımda İbn-i Haldun’un Mukaddime yapıtı çerçevesinde bilginin kıymeti, verimlilik, üretkenlik ve bunlara bağlı iktisadî kalkınma olgusu işleniyor. Dikkat edilirse, kavramlar bugün de yabancı olmadığımız tipten. Üzerine rekabet olgusu da eklendiğinde günümüz idare bahislerine ulaşıyoruz. İbn-i Haldun’un da dediği üzere “geçmişle gelecek suyun suya benzediği kadar birbirine benziyor!”
GÜNEŞİN ALTINDA YENİ BİR ŞEY YOK
Çağdaş idare biliminin de tarihi perspektife gereksinim duyduğunu, bunun bilhassa liderlik çalışmaları sonrası daha uygun anlaşıldığını yeni kaynaklarla işliyor Mustafa Özel. Çağlar değişse de idare biliminin merkezindeki insan karakteri değişmiyor. Çağımız beşerinin karşılaştığı sorunları tarih sayfalarında aramak isabetli bir bakış açısıdır. Mesela Cibran’ın Ermiş’indeki şu tabirler, çağımız insanına bir şeyler anlatmıyor mu?
“Hayat sahiden karanlıktır, süratten yoksun olursa! Ve her sürat berbattır, bilgi ile aydınlanmazsa! Ve her bilgi boştur, çalışma ile verimlileşmezse! Ve her çalışma kısırdır, sevgi ile bereketlenmezse! Seve seve çalıştığınız vakit, kendinizi kendinize, birbirinize ve Tanrı’ya bağlamış olursunuz.”
Peki sevgi ile nasıl çalışacağız? Onu kitaba bırakıp öteki karşılaştırmalar ile devam edelim. Jim Collins’in şirketlerin yükseliş ve düşüşlerini bahis alan yapıtları, İbn-i Haldun ideolojisiyle örtüştürülüyor. “Hubris”, yani Yunanca’da “Tanrı pozu takınma”nın sonunun ne olacağı tarihten örneklerle sunuluyor. Charles Handy’nin Batı dünyasındaki çalışmalarının sonucu olan “liderlik nitelikleri”, Kutadgu Bilig’in bir beyin nasıl olması gerektiği başlığıyla harmanlanıyor. Uzun lafın kısası, beşere, insanın beşerle ve işle ilgilerine baktığımızda kadim vakitlerden beri “güneşin altında yeni bir şey yok!”
YÖNETİM BİLİMİ KİME İLİŞKİN?
Mustafa Özel’in birçok kitabında karşılaştığımız “yönetimin ana unsurlarının üniversal nitelikli” olduğu vurgusu bu kitap boyunca da – aktüel referanslar eşliğinde – okuyucuya sunuluyor. “Yöneticiliğin temelinin feraset ve merhamet olduğunu söyleyenlere artık dudak mı bükülüyor? Hiç de değil! Bu kavramlar post çağdaş idare ideolojisinin pivot sözleri haline geldiler.”
Yazar, Avrupa-Amerika dışındaki hiçbir niyet birikimini dikkate almayan “eski kafalı” niyet tarihçilerine sert formda çatarken, geleceğe dair ümitli konuşuyor: “Onlar için “management” tarihi Taylor ile başlıyor, Drucker ile devam ediyor ve Porter ile bitiyordu neredeyse. Genç araştırmacılar bu bağnazlığı geride bıraktılar (…) İdare düşünürleri Asya ve Afrika’ya yeni gözlerle bakmaya başladılar.” İdare bilimi içerisinde yeni konuşulan bahislerle birlikte “yönetimde maneviyat” yaklaşımı giderek genişliyor. Eşiğinde durmakta olduğumuz kademede, etraf, sürdürülebilirlik, refah, hikmetli idare (Wisdom Leadership) üzere kavramlar, idare yazınında kendilerine yer bulmaya başladı.
KAYNAKÇAYI NOT EDİN
Kitaba dair son bir bahis da güçlü ve yeni kaynakça. Kitabı okurken sık sık metin ile kısım sonundaki kaynakça ortasında gidip geliyorsunuz. Yöneticiler için “bunları okumalıyım” diyecekleri birçok yapıta şimdiki atıf yapıyor Mustafa Özel. Not almadan edemeyeceğiniz kitaplar sizi bekliyor.
