Evrenin oluşumunda ve süregelmesinde var olduğu düşünülen harmoni fikri antik İyonya’nın en ünlü düşünürlerinden Yunan filozof “Phytagoras” yani Pisagor ile başlar. Ona nazaran cihan matematiksel ve müzikal bir ahenk sonucudur. Müzik ise her yerdedir. Hem “makrokosmos” yani kainatta hem de “mikrokosmos” yani insandadır. Müzik, “kosmos”u anlamayı sağlayan bir anahtardır. İnsan ruhu ile vücudu ise müziksel olguları düzenleyen yasalar ve oranlara dayanır. Ve bu oranlar kosmosun armonisinde buluşur. İşte bu armoninin peşindeki isimlerden biri de Dr. Cüneyt Gök. Altınbaş Üniversitesi Hoş Sanatlar Fakültesi Radyo Televizyon ve Sinema Kısım Lideri Öğretim Üyesi olan Gök, sesler ve müziğin hayatımızdaki yerini farklı bir perspektifle “Bağımsız Frekans” belgeseliyle ele alıyor. Belgesel dünyayı görerek ve işiterek anlamaya çalışırken insanoğlunun sesi algılaması, potansiyelini keşfetmesi, ömründe irtibat aracı olarak kullanması, müziğin ve müzik enstrümanlarının keşfedilmesi, müziğin bir sanayiye dönüşmesi, müziğin dijitalleşmesi, müzisyenlerin hayatı üzere mevzulara değiniyor. Dr. Cüneyt Gök ile proje yöneticiliğini ve direktörlüğünü üstlendiği belgeseli hakkında konuştuk.
Belgeselin başında okuduğumuz Nicola Tesla’ya ilişkin “Evrenin gizemini anlamak istiyorsanız; güç, frekans ve titreşim cinsinden düşünmelisiniz” kelamını, belgeselin çıkış noktası olarak düşünebilir miyiz?
Nicola Tesla’nın bu kelamı bizim için bir bir çıkış noktası değil tahminen lakin yapmak istediğimiz fikir ile örtüşen bir kelam oldu. Bu projeye daha evvel okulumuz bünyesinde Radyo Televizyon ve Sinema Kısmı olarak bir araştırma projesi olarak başlamıştık. “İşini Severek Yapanlar” ismi altında usta isimlerin belgesellerini yapıyorduk. Bunlardan bir tanesi Anadolu’yu gezerek farklı yerlerde fotoğraflar çeken fotoğraf sanatkarı Hasret Acaroğlu ile hazırladığımız “Benim Ustam Zaman” belgeseliydi. Bir başkası ise Baba Zula ve Zen kümelerinden tanıdığımız müzisyen Murat Ertel ile hazırladığımız “Aşıkların Kelamı Kalır”. Müzik konusuna girince, bu mevzuda çok da fazla bir çalışma yapılmadığını gördüm. Sesin hayatımızda görmek kadar kıymetli olduğunu lakin ekseriyetle tüm dünyanın görmek üzerine şurası olduğunu düşündüm. Bence ses aslında bütün günümüzde var olan ancak daima üzerine düşünülmesi ötelenen bir olgu. Bu fikirler üzerine sırf ses ile ilgili bir belgesel yapmak istedim. Burada “ses” olarak ele aldığım şey “frekans” oldu. Zira tüm canlılar farklı frekanslara aidiz ve istemsiz olarak titreşiyoruz. Örneğin, birbirimiz hakkında bazen “Frekansım uyuştu yada uyuşmadı” vs diyebiliyoruz. Münasebetiyle belgeselin ortaya çıkışı, müziğin ortaya çıkıp hayatımızdaki yerine ulaşmadan çok öncesinde seslerin hayatımızdaki yerini anlamaya yönelik bir teşebbüsle oldu.
Projenin başlangıcına gelecek olursak 2019 yılında biz bu projeyi yapmak için başvurmuştuk. Pandeminin akabinde yine bütçe oluşturulduktan sonra başladık. Fakat bu proje farklı bir yere evrilen bir proje oldu. Belgeselin yapımcılığını üstlenen VCS Sinema burada ders veren Cenk Kaptan’a aitti. O, projeyi farklı bir noktaya götürmek isteyince anlaşamadık.
Sonrasında ben elimde hiçbir bütçe olmadan kendi imkânlarımla planlamış olduğum belgesel projesine geri döndüm. 11-12 yıl sonra yine kurguya oturdum ve sineması küllerinden yine ayağa kaldırmaya çalıştık. Kendi fikirlerimin de sonuna kadar ardında durduğum bir iş oldu. Bu şimdi bitmeyen bir proje; bu alanda neler yapabileceğimizi, kimlerle bir ortaya gelebileceğimizi, nasıl bir yol izleyeceğimizi gördüğümüz bir prototip olarak görebilirsiniz. Ben müziğin farklı alanlarında bu belgeselin devamını getireceğim. Hatta tahminen bir de uzun metraj ekleyebilirim.
“Bağımsız Frekans” ismi nereden geliyor?
İsteğimiz dışında canlı, cansız her hususun titreştiğini ve bizim de muhakkak aralıklardaki sesleri duyabildiğimizi biliyoruz. Düşündüğünüzde bizim denetimimizin dışında, yaratılıştan gelen bir şey var. Tabiat yüksek boyuttaki frekanslara hakikat titreşimini yükseltirken bizler de aslında içgüdüsel ve gezegenimizin titreşimiyle eşgüdümsel olarak eşleşmeyi deniyoruz. Bu manada Dünya’nın kalp atışı; “Schumann Rezonansı”ndan da belgeselde bahsediyoruz. Ses ve sesin gücü aslında bizim hayatımızda olan ve bizi yönlendiren bir şey. Bu mevzu beni heyecanlandıran, keşfetmeye çıkaran bir mevzu. Bu yüzden de “Bağımsız Frekans” bu türlü bir noktadan çıkıyor.
Belgesele katkı sağlayan çok pahalı isimler var, bu isimleri nasıl belirlediniz, merak ediyorum?
Bunca vakit müzikle iç içe olunca müzisyen etrafımı bu belgeselde kullanmaya çalıştım. Direktör ve akademisyen Prof. Dr. Sabri Özaydın, benim Marmara Üniversitesi’ndeyken hocamdı. Akabinde burada kısım kurulurken beni çağırdı birlikte Radyo Televizyon ve Sinema kısmını kurduk. Kendisi de müzikle uğraşır, önemli bir bilgisi var. Dr. Mustafa Avcı, burada farklı bir kısımda uzmanlığını yapmasına karşın, doktorasını “Etnomüzik” üzerine Amerika’da yaptı ve bir etnomüzikolog. Değerli ses kayıt uzmanlarından Mehmet Kılıçel ile daha öncesinde bir röportaj vasıtasıyla tanışmıştık, şimdi ben sanatta yeterliliğimi tamamlarken. Onun da çok hoş bir müzik geçmişi ve birikimi var. Bilgehan Çoruhlu ile farklı işlerde birlikte çalışıyorduk fakat sonrasında onun bir ses mühendisi olduğunu lakin farklı işler yaptığını öğrendik. Sohbetimiz sonrasında o da bizimle çalışmayı kabul etti. Murat Ertel ile aslında “Aşıkların Kelamı Kalır” belgeselinde birlikte çalışmıştık ve burada müziğe, sese dair çok hoş şeyleri bizimle paylaşmıştı. Onları da tekrardan değerlendirdik. Projede ayrıyeten Fatih Kesimal, Abdullah Efe Akan, Yağmur Kerestecioğlu ve PopCorn Müzik Kümesi üzere müzisyenler de bizimleydi.
Çevremizdeki dostlarımızın takviyesi ile projeyi belirlenen tarihte ortaya koymuş olduk. Fakat bu proje tıpkı vakitte bir şeyi daha ortaya koydu: Etrafımızda aslında çok büyük pahalar var lakin bunların keşfedilmesi gerekiyor. Bilhassa sanatla uğraşan insanların birçok, tanınan kültür figürleri olarak göz önünde olmak istemezler. Bu vesile ile ben de tanıdığım, bildiğim bedelleri görünür kılmaya çalıştım. Öteki taraftan bu halde keşfedilmeyi bekleyen pek çok kıymet var. Kimi beşerler meslekte ne kadar güzel yerlere gelirlerse gelsinler, bildiklerini paylaşmak istemezler. İşi öğretir ancak o işte yeterli olmalarını sağlayan o nüansları kendilerine saklarlar. Hasebiyle bu belgeselde yer alan insanların değerli bilgilerini buradan aktarmaları bizim için ayrıyeten hoş oldu.
Müzik ve ses manasında anlatıma temelden; anne karnından, kainattan başlayan belgesel aslında çağımızda müziğin evrilerek yayın yaptığı tanınan uygulamalara (Spotify, YouTube gibi) da değiniyor. Belgeselin devamının geleceğini söylediniz. Bu devam günümüze hakikat mu olacak?
Malesef şu an tüketim kültürüne bağlı olarak müzikal manada da bir dayatma var. Kullandığımız uygulamalar, “Sen aşağı üst bunları dinliyorsun, al senin için bu müzikleri seçtim” diyor ve bu döngünün içerisinden çıkamıyorsunuz. Bu durum müzik üretimi de etkiliyor, tüketilen ne ise sanatkarlar onu üretiyor ve yapılan işler vakitle niteliksizleşmeye başlıyor. Lakin benim için değerli olan, insanların ilkel yahut ilksel hayatlarındaki ritmin peşinde olmak. Onları hâlâ kaybetmediğimizi göstermek. Günlük hayatımızda bizim için manalı olan “işitme” alıştığımız gürültüler içerisinde kayboluyor. Sesi, açık kalan bir televizyon ya da çalışırken kulaklıkla dinlediğimiz bir müzik ile sınırlıyoruz. Bunlar dışındaki tüm sesleri fakat tabiata çıktığınız vakit fark ediyorsunuz. Hasebiyle insanın özünde, içinde olan bir şeyi yine keşfetmelerini sağlayacak bir seyahat olarak devam edebilirim. Ben insanların dinlenebilecekleri, huzur bulabilecekleri ve en değerlisi kendilerini kıymetli hissedebilcekleri şeylere yönelmeye çalışıyorum.
Filmi rastgele bir şenlikte görebilecek miyiz?
Siz bir sinemada bir sinema gösteriyorsanız, tanınmış simalar, bilinen isimlerin olması üzere beklentiler var. Mütevazi birkaç insanın parmak bastığı bu hususlar, sinema ortamında çok fazla beşere hitap etmiyor. Biz de sinemamızı izlemek isteyen herkesin erişimine açık bir platformdan paylaşıyoruz. Belgeseli izlemek isteyenler, Altınbaş Üniversitesi’nin YouTube kanalında “Bağımsız Frekans Belgesel Filmi” ismiyle sinemaya erişebilir.
Uzun metraj sinema yolda
Müzik üzerine bir de uzun metraj bir projeniz olduğunu söylediniz, biraz ayrıntılarını öğrenebilir miyiz?
Bir belgesel yalnızca bilgi aktarmaz, izleyicide karşılık bulabilmesi için bir his da aktarması gerekiyor. Ancak bir kurmaca sinema, uzun metraj sinema yapıyorsanız his en ön plandadır. Bu sinemanın duygusu bende çok evvelden oluştu, akabinde senaryo geldi. Sinemanın müziğini ise o duyguyu hissettiğim vakit yaptım. Senaryo ve olay örgüsünde bana yol gösteren aslında sinemanın müziği oldu. Sinema ile ilgili de şu ipuçlarını verebilirim: Sinema, tüm hayatı boyunca gayesi bir senfoni yazmak olan, bu tutkuyla yaşayan lakin işitme sorunları olan bir bayanın, tabiat içerisinde yaşayan tabiatın seslerini kaydeden, fotoğraflar çeken bir adam ile yolunun kesişmesiyle başlıyor. Lakin adamın dünyası sevdiği bayanın yazdığı senfoniye ilham olamayacak kadar sessiz. Bu durum karakterleri farklı dünyalara sürüklüyor.
