Uzmanlar, TikTok’un Çin için “Truva Atı” mı yoksa ABD’nin Çin’le rekabetinin “günah keçisi mi” olduğunu tartışıyor. Çin merkezli teknoloji şirketi ByteDance tarafından geliştirilen toplumsal medya platformu TikTok, dünya üzerinde 1 milyardan fazla kullanıcıya ulaşırken,
suçlamalarını da beraberinde getirdi.
ABD’de federal hükümet, birtakım eyaletler ve üniversiteler, TikTok’un resmi aygıtlara indirilmesini yasaklarken, Kongrede yasağın genişletilmesi için Biden idaresine yetki veren tasarılar da gündemde.
Tüm bu tartışmalar sürerken TikTok Üst Yöneticisi Shou Zi Chew, 23 Mart’ta ABD Kongresinde tabir verecek.
TikTok neden yasaklanmak isteniyor?
Batı ve ABD, TikTok yasağına en büyük münasebet olarak TikTok ve ana şirketi ByteDance’in pozisyon üzere hassas kullanıcı bilgilerini, Çin hükümetine verdiğini savunuyor. Buna münasebet olarak ise Çin’de hükümetin şirketlerden data talep etme hakkı olduğuna işaret ediliyor.
Batılı ve Amerikalı siyasetçiler, Çin’in TikTok’taki içerik tekliflerini dezenformasyonu yaymakta da kullanabileceğini belirtiyor.
TikTok’un yasaklanması için ABD Kongresine sunulan yasa tasarılarının sponsoru Missouri Senatörü Josh Hawley, uygulamaya ait yaptığı açıklamada,
“TikTok, Çin Komünist Partisi için bir Truva Atıdır.”
nitelendirmesinde bulundu.
FBI Yöneticisi Chris Wray de Kasım 2022’de katıldığı Temsilciler Meclisi oturumunda, TikTok’un “ulusal güvenlik tehdidi” teşkil ettiğini” söyledi.
Uygulama, 3 yıldır ABD Ordusu, Donanması, Hava Kuvvetleri ve Kıyı Güvenliği ünitelerinin telefonlarında yasak. Mart ayının başında Temsilciler Meclisi Dış İlgiler Komitesi ABD Lideri’ne uygulamayı büsbütün kısıtlama hakkı veren bir yasa tasarısını onayladı.
Bazı uzmanlar da uygulamanın ulaştığı bilgilerin, ABD menşeili Facebook ya da Twitter üzere uygulamalardan bir farkı bulunmadığına işaret ederek TikTok’un “günah keçisi” ilan edildiğini belirtiyor.
Diğer ülkelerde durum ne?
ABD, TikTok konusunda “mahremiyet” ve “ulusal güvenlik” tasalarını münasebet göstererek bu uygulamayı kısıtlayan birinci ülke olmayacak.
İngiltere, Kanada, Avrupa Birliği (AB) ve Yeni Zelanda, uygulamanın resmi aygıtlarda kullanılmasını yasaklarken, TikTok’u yasaklayan birinci ülke 2020’de Hindistan oldu.
Hindistan hükümeti, uygulamayı kullanıcıların bilgilerini Çin hükümetine aktarmakla suçladı ve Çin merkezli 59 uygulamayı yasakladı. TikTok, böylelikle dünya üzerindeki en büyük pazarlarından birini kaybetmiş oldu.
TikTok ve Çin’in cevabı ne oluyor?
TikTok yöneticileri ise bu suçlamaları reddederek ABD’nin ve Batı’nın bunu Çin’in elini zayıflatmak için kullandığını savunuyor.
TikTok, ekseriyetle bu yasakları “siyasi tiyatro” olarak nitelendirerek bu hususta gayret harcayan siyasetçilerin, Amerikan halkını sansürlemek istediğini öne sürüyor.
TikTok’tan yapılan açıklamada,
“TikTok’la ilgili rastgele bir ulusal güvenlik kaygısını ele almanın en süratli ve en eksiksiz yolu, ABD’deki Yabancı Yatırım Komitesinin kendileriyle yaklaşık 2 yıldır üzerinde çalıştığımız önerilen muahedeyi kabul etmesidir.”
sözü kullanıldı.
Amerikan hükümeti TikTok’u büsbütün yasaklayabilir mi?
Birçok uzmana nazaran, uygulamanın büsbütün yasaklanması, ülkede tabir özgürlüğünü öngören Anayasa’nın 1. Ek Maddesi’ne alışılmamış.
Amerikan medyası da dahil birçok ABD merkezli kuruluş, TikTok üzerinden içerikler de üretiyor.
Stratejik ve Milletlerarası Çalışmalar Merkezi araştırmacılarından Caitlin Chin, New York Times gazetesine yaptığı açıklamada,
“Demokratik hükümetlerde, hükümet, çok güçlü ve uygun münasebetler olmadan tabir özgürlüğünü öylece yasaklayamaz ve buna sahip olup olmadığımız şimdi net değil.”
değerlendirmesinde bulundu.
TikTok yasağına karşı çıkanlar
“Fight For the Future” isimli kar gayesi gütmeyen dijital haklar kümesi, “#DontBanTikTok” kampanyasını başlatarak TikTok’a uygulanan kısıtlamaların tüm büyük teknoloji firmalarına uygulanmasını talep etti.
“Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği” isimli küme da TikTok’u yasaklamaya yönelik yasanın Amerikalıların tabir özgürlüğü hakkını ihlal edeceğin belirterek yasa tasarısını protesto emeliyle şubat sonunda Temsilciler Meclisi Dış Bağlar Komitesine mektup gönderdi.
Eski ABD Lideri Donald Trump, 2020’de TikTok’un Amerikalı bir şirkete devredilmesini önermiş lakin bu süreç nihayete ermedi.
Son olarak 16 Mart’ta ABD, TikTok’un sahibi ByteDance’den paylarını satmasını talep ederek aksi halde uygulamanın ülkede kullanımına yasak getirilebileceğini bildirdi.
TikTok Üst Yöneticisi Shou Zi Chew, uygulamanın ana şirketi ByteDance’i, TikTok’u satmaya zorlamanın ABD ve öteki ülkelerin ulusal güvenlik kaygılarını gidermeyeceğini tez etti.
Uzmanlar TikTok yasağını kıymetlendirdi
Amerikalı uzmanlar, TikTok yasağı ve TikTok Üst Yöneticisi’nin Kongredeki sözüne ait AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Washington DC merkezli “Data Innovation” isimli merkezde Siyaset Analisti olarak çalışan Gillian Diebold, ABD’nin TikTok’u yasaklamak istemesinde hem data güvenliği telaşlarının hem de Çin ile rekabetin tesirli olduğunu söyledi.
Kongre üyelerinin TikTok konusunda birçok zımnî brifing yaptığına işaret eden Diebold, şu sözleri kullandı:
“Kongre üyeleri, bu brifinglerin sonunda ortada önemli ulusal güvenlik telaşları olduğunu belirtti. Ve ne yazık ki ben de dahil Amerikan halkı olarak biz, bu ayrıntıları bilemiyoruz. Bence ortada büyük bir ulusal güvenlik tehdidi olsaydı, biliyorsunuz öbür uygulamalar da yasaklandı, Kongre şu anda ABD’deki uygulama mağazalarını bu uygulamayı çabucak kaldırmaya zorlardı. Bunun manası, uygulamayı yasaklamak zorunda değilsiniz, mağazadan kaldırabilirsiniz. Ve biz bu türlü bir aksiyon görmedik. Bu durum da bizi ortada öteki bir neden olduğunu ve bu nedenin de Çin ile rekabet olabileceğini düşünmeye itiyor.”
‘Üst Yönetici’nin çok açık kelamlı olacağını sanmıyorum’
ABD’nin TikTok’un paylarının satılmasını talep ettiğini anımsatan Diebold,
“Bu işin iki istikameti var, birisi direkt Çin ile rekabet, başkası de şayet var ise ulusal güvenlik kaygısı.”
dedi.
Diebold, Twitter, Facebook üzere ABD merkezli platformlar hakkında da mahremiyet ihlallerine ait telaşlar olduğunu vurgulayarak
“Bu yüzden ben ve başka birçok kişi, bunun nedeninin çevrim içi güvenlik ya da saklılıktan çok bilhassa Çin olduğunu düşünüyoruz. Nitekim bununla gayret etmek istiyorsak, ulusal mahremiyet yasamızın olması gerekiyor.”
diye konuştu.
TikTok Üst Yöneticisi’nin ABD Kongresinde vereceği tabirde farklı bir şey çıkıp çıkmayacağı sorusuna Diebold,
“Bence ne yazık ki çok bir şey öğrenemeyeceğiz. İşler çok süratli ilerliyor. Yasa tasarısı sunuldu ve artık Biden idaresi de açık halde ‘ya satış ya yasak’ diyor. Bu mevzuda CEO’nun çok açık kelamlı olacağını sanmıyorum. Yani çok fazla yeni bilgi vermeyecektir.”
karşılığını verdi.
‘ABD ve diğer ülkeler Çin’i TikTok üzerinden casusluk yaparak yakaladı’
Stratejik ve Memleketler arası Çalışmalar Merkezi (CSIS) Lider Yardımcısı James Andrew Lewis, Çin’in TikTok üzerinden casusluk yaptığını belirterek
“Ne yazık ki ABD ve diğer ülkeler, Çin’i TikTok üzerinden casusluk yaparak yakaladı. Çin’in tercih ettiği tekniklerden birisi de internet üzerinden korsanlık yapmak. Hasebiyle Çin merkezli bir ağa bağlı her şey casusluk materyali haline gelebilir.”
görüşünü paylaştı.
TikTok’un şanssızlığının Çin’in “casus balon” olayıyla birebir periyoda denk geldiğini ve insanların Çin’in casusluk operasyonlarının gücünü gördüğünü belirten Lewis,
“TikTok CEO’su, Kongrenin hiçbir toplumsal medya şirketini, ki buna Twitter, Facebook, Google da dahil, bilgi topladıkları için sevmediğini fark edecek. Birtakım beşerler, bunu ‘ticari takip’ olarak nitelendiriyor. TikTok’taki sorun şu ki; buradaki izleme emeli ticari değil, burada bir devlet takibi var.
” ihtarında bulundu.
Çin’in, Çin merkezli firmalardan datalarını paylaşmalarını talep etme hakkı olduğuna işaret eden Lewis,
“TikTok, bu istikametten başka toplumsal medya uygulamalarından farklı. ABD’nin bu türlü bir yasası yok. ABD, gidip Facebook’a ‘bizimle dataları paylaşın’ diyemiyor. Bu da Çinli uygulamaları farklı kılıyor. TikTok, Facebook ya da Spotify’ın olamayacağı bir biçimde Çin için casusluk aracı olabilir.”
değerlendirmesinde bulundu.
‘TikTok’u yasaklayamazsınız’
Lewis, TikTok’un öbür Çin menşeili uygulamalardan en değerli farkının, global çapta kitlesi olduğunun altını çizerek başka Çin menşeili uygulamaların bu türlü bir kitlesi bulunmadığını vurguladı.
TikTok Üst Yöneticisi’nin, ABD Kongresindeki oturuma katılmayı kabul etmesine şaşırdığını ve bunun birkaç nedeni olduğunu söyleyen Lewis, şunları kaydetti:
“İlki; balon olayı Çin ile bağlantıları zehirledi. Elbet ki bu olay abartıldı fakat artık beşerler, Çin casusluğundan eskisinden daha çok korkuyor. İkinci olarak; Kongre, mahremiyete hürmet göstermedikleri için toplumsal medya şirketlerinden nefret ediyor. Geçen yaz, büyük teknoloji firmalarının katıldığı oturumu hatırlarsanız Kongre üyeleri, CEO’lara bağırıyordu. Üçüncü olarak da kimse Çin’i sevmiyor. Bu düzgün bir fikir değil.”
Lewis, TikTok’un büsbütün yasaklanmasının Anayasa’nın 1. Ek Maddesi’yle muhafaza altına alınan tabir özgürlüğü hakkına ters olduğunu ve bu nedenle de bunun yapılamayacağını belirterek
“Finansal süreçleri yasaklayabilirsiniz, Amerikan kredi kartı kullanımını yasaklayabilirsiniz. Bu uygulamaya ziyan verebilir ancak TikTok’u yasaklayamazsınız.”
dedi.
