Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, CNN Türk’te iktisada dair soruları yanıtladı.
Sözlerine enflasyonun yalnızca Türkiye’nin değil tüm dünyanın sorunu olduğunu belirterek başlayan Bakan Nebati, “Avrupa resesyona gerçek gidiyor. ABD’de enflasyon daima tartışılıyor. Enflasyon sebebi ise global emtia fiyatlarındaki yükseliş. Bunu somutlaştıracak şeyin en düzgün örneği Vuhan’daki virüstür. Vuhan’da bir kişi hapşurdu, dünya mahvoldu. İnsanların sonraki gün öngörüleri kayboldu. Bu ağır bir belaydı. 21. yüzyıl güzel başlamadı. Büyük krizlerin tesirleri uzun yıllar sürüyor. Salgın, emtia fiyatlarının çökmesine neden oldu. Bununla birlikte dünyaya baskı oldu. Yazın mayıs itibariyle olağanlaşmaya dair öngörülerimiz vardı. Dünyadaki herkesin öngörüsünü bozuldu. Savaş başladı. 3 gün süreceği öngörülen savaş, dünyayı kuşatmış durumda. Son 70 yılın en büyük enflasyonun yaşandığı süreç yaşandı.” dedi.
“ARALIK AYINDA ENFLASYON DÜŞECEK”
“Onlarda çift hane yeni gelirken, Türkiye’de yüzde 80’e neden gelindi. Petrol ve gaz ithalatımız var. Bunların getirdiği baskı ve makro ekonomik göstergesinin desteklemediği kurlardaki ani yükselişler. Bunu fırsat bilenler döviz kurlarının yükselmesine neden oldu. Fiyatlamada davranışlar bozuldu.” diyen Bakan Nebati, “20 aralık gününü hatırlayın. Dolar 22 lira olacak düzmece evraklar dolaşıyor. Spekülasyonu aşmıştı. Bunların yanında Türkiye’deki enflasyonun 3.sebebi beklentilerdir. Beklentiler bozuldu. Bir tarafta salgın sonra savaş, işletmeler stoklara girdi. Fiyatlar yükselecek diye fiyatlar öne çekildi. Ucuz kredi ile talep enflasyonu oluştur. Bunlar yüzde 83’e gelmesine neden oldu. Bizim bakış açımız var. Mart ayında Washington’daki toplantılarda, ‘İkilemle karşı karşıyasınız’ demiştim. Enflasyon mu, büyüme mi? Bizim politikalarımızı onlar da sorguladılar. G20 toplantılarında bu reaksiyonun azaldığını gördüm. Emtia fiyatlarındaki sakinleşme petrol fiyatlarında sakinleşme besin fiyatlarında sakinleşme sonrası enflasyon üzerindeki baskıyı azaltıyor. Sert frene basmıyoruz, artış suratının azalması lazım. Beklentilerin kırılmasını gerçekleştirecek şey aralık ayında enflasyonun baz tesiriyle azalmasını göreceğiz.” ifadelerini kullandı.
ENFLASYONLA İLGİLİ EK ÖNLEMLER VAR MI?
Bakan Nebati kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Gıda enflasyonu en büyük yüke sahip modül. Hayat pahalılığının en büyük hissettirildiği küme. Bu dünya ülkelerinde de o denli. Besin ile ilgili oran enflasyonun üzerinde. Bu alanı bizim daha fazla müdahil olmamız gerekir. Enflasyonun daha çok etkilediği küme dar gelirliler. KDV indirimlerine gittik, hanelerdeki elektriği 8’e düşürdük. TMO üzerinden depolama faaliyetlerini yürüttük. Tarım Kredi Kooperatifleri sayıları artıyor. Binlerle tabir edilecek büyüklüğe ulaşmış durumda. Yazın domates, salatalık, biber tarlada. Kışa gelince alan daralıyor, serada yetişiyor. Maliyetler fiyattaki esere yansır. ‘Domatesi niçin yiyorsun?’ deme lüksümüz yok. Seracılıkla ilgili finans paketi açıkladık, devam ediyoruz.
Desteklemelerde bunu hissettirirsiniz. Vakit ve yatırım bedeli var. Bu siyasetin faal hale getirilmesiyle besindeki sorun vakit içinde çözülecektir. Bizim yılın başında ‘Hazine Maliye Bakanlığını alana indirmeyin’ diye tabirde bulunmuştum. Geçen yıl yapılan kontrol sayısı 120 bin. Bu yıl 550 bin. Yıl sonuna kadar 1 milyon gaye koymuşuz. Fahiş fiyatın üzerine gidiyoruz. Risk tahlil genel müdürlüğümüz pasifti, yeterli bir arkadaşımızı atadık buraya. İnternet üzerinden satışta radara yakalandılar, 100 binin üzerinde. 106 bin riskli mükellef görüldü, çalışma yapılıyor. Vergi Kontrol Şurası ile yapıyı birleştirip, denetim düzeneğini üst düzeye çıkarıyoruz. Bu kontrollerin sıkılaşması fiyat davranışlarındaki bozukluklarda teşhis edilmesi ve cezalandırılması için adım atmış bulunuyoruz. Makus bir periyot geçirdik fakat artık toplum daha hassas. Cumhurbaşkanımızın iradesini uygular hale getiriyoruz. Daha âlâ bir kış olacak. Bu kış geçen kış üzere olmayacak.
FAİZ İNDİRİMLERİ DEVAM EDECEK Mİ?
Faiz enstrümanını kullanan ülke sayısı 165. Enflasyon altında faiz kullanan ülke sayısı 132. Bize bir şey öğretildi. Faiz, enflasyon üzerinde olması lazım. Bu öğretiyi reddediyoruz. Dünya ‘Siz uygulayın’ diyor. ABD’deki faiz 9-10 civarında. Avrupa’da 10’lar civarında faiz oranı 10 kat fark var. ‘Bize yatırım yapmaya gelin’ diyorlar. ‘Faizlerle geri dönmeyin’ diyorlar. Bize ‘Faizi artır, fonlarım gelsin paraları alsınlar, ülkeme kar getirsinler’ diyor. Almanya’da para yatırırsanız, üzerine para ödersiniz. Biz onların yaptığını yapmaya başladık. Makas neden geniş? Model değişikliği sizin karşı karşıya kalacağını süreç ya azalır ya yükselir. Savaş baskısıyla şiddetli hissettik. Türkiye 90’lı yılları kaybetti. İstikrar arayışıydı. 2002’de AK Parti yeni bir istikrar oluşturdu.
Orta gelir tuzağından çıkma arayışıydı. 2013’ten itibaren operasyon darbe arbede deyin salgın, savaş bunlar Türkiye’de yeni istikrarın gelmesinin mühletini uzattı. Cumhurbaşkanımız, 10 yıldır ‘Yeni bir istikrara gelmeye çalışıyorum’ diyor. Artık cumhurbaşkanıyla tıpkı düşünen birisiyim ben. Buraya gelirken makas açıldı. Temel sorun budur. Adım atıyorsunuz, süratli formda geri çekiyorsunuz. Biz çöküntüye müsaade vermedik. Cumhurbaşkanımız tabir etti. Tek haneye gidecek adımlar atılacak. Kredinin ucuzlaması ve güç fiyatlarının düşmesiyle Türkiye bu istikrara gelecektir.
Enflasyon hepimizi ilgilendiriyor. Araba hepimiz kullanıyoruz. Direksiyonu çevirince araba döner. Teknede çevirince dönmezsiniz. Sancak iskele. Hangi istikamete çevireceğinize karar vereceksiniz. Rüzgarın tarafına nazaran de dümeni ayarlamanız lazım. İktisat bu türlü bir şey. ‘Enflasyonu düşüreceğiz’ diyorlar. Kapalı ortamda söylüyorlar, faiz artıracağız diyorlar. Bu türlü bir dünya olamayacak. Bu ülke buna müsaade vermeyecek.
BAKAN NEBATİ AÇIKLADI: TABAN FİYATTA ARTIŞ ENFLASYONUN ÜZERİNDE OLACAK
2002’den bu yana taban fiyatlı enflasyona ezdirilmedi. Bu yıla girerken enflasyon gayemiz bu kadar yüksek değildi. Bu yıl sapma olduğu içim memur ve emekli maaşı artırılınca, talep gelince gelenek bozuldu taban fiyatta uygunlaştırma yapıldı. Önümüzdeki yıl ve yıllarda Cumhurbaşkanımızın duruşu net. Dar gelirli, sabit gelirli enflasyon altında kalmadı. Önümüzdeki süreçte de enflasyon oranının altında kalmayacaktır. Sayın Cumhurbaşkanımız iktidarı devrinde net karşılık verdi. Enflasyon altında artış olmayacak. Çalışma yapılmadığı için şimdi bunlarla ait çalışmalar yapılacak. Enflasyon altında olmayan çalışmalar yapılacak.
ESNAFLA İLGİLİ YENİ PAKET GELİYOR
Halk Bankası ile her türlü çalışmayı yapıyoruz. 350 bin liraya kadar kredi veriyoruz. Esnafla ilgili limitlerin artırılması ve indirimlerin yapılacağı bir paket üzerinde çalıştığımızı söyleyeyim. Çalışmalarımızı yapıyoruz. Kabinede konuşulduktan sonra bitirmiş oluruz. Sicil affının getirilmesi kâfi değil. Bankacılık kesiminin kanuna koyulmasına karşın kayıtlarından çıkarmayıp, gayrı resmi affı görmemesi gerekirken görüyor. Sicil affıyla birlikte kesimin kamu otoritesinin kararını uygulama sorumluluğu olacak.
2 bin liraya kadar icraya düşmüş, 9 milyon evrakın temizlenmesini içeriyor. Kolaylık veriyoruz, vazgeçtiği kısmı bedelsiz alacak kategorisine alıyor, mükellef faydalanıyor, vatandaşımız temizlenmiş oluyor. Varlık idare şirketlerindeki, 2 bin 500 liraya kadarki borçlar için görüşüyoruz. Borçlar silinmesi kaydıyla yarısını ödeyip sıfırlıyoruz. 6 milyon insan durumdan kurtulmuş olacak.
“HETERODOKS YAKLAŞIM” TARTIŞMASI
O günden bu güne daima benimle uğraşıldı. ‘Benimle uğraşmayın’ demiştim. Benimle uğraşırsanız, handikapınız var. Alaylı ve mektepliyim. 3 yıl bakan yardımcılığı, hayatı piyasada gerçek dalla toplumla geçen, Urfa’da doğmuş, çiftçiyi, tarlayı, gübreyi bilir tıpkı vakitte ticareti var. Böylesine durumda benimle uğraşırsanız, tescilli hiperaktif birisiyim. Empatik duruşum da var. Ondan ötürü birçok şeyi birebir anda yaşayan birisi olarak ‘Uğraşmayın’ demiştim. Bu konuşmada üzerime geldiler. Rahatsız olmam. Lakin ben çiftçiye gittiğimde saatlerce konuşabilirim. İşverenle da personelle de konuşurum. Burada kalkıp az evvel kullandığınız cümleyi söylemeye kalksam anlamsız olur. Hocalarla konuşmuyorum. Promptırdan okuyoruz aslında.
Bulunduğum ortam, dünyadan davet ettiğimiz 21 tane hoca var. Dinleyicilerin tamamına yakını dekan. Bilimsel bir toplantı. Hekim unvanı için çok uğraş verdim. Birebir vakitte akademisyenim. Birebir vakitte doçentim. Yadsıyamazsınız. Doç. Dr. Nureddin Nebati’yim. Anneye, anneciğim deriz. Her duruşun bir karşılığı var. Beni üzen akademisyenlerin kelamları. Ben burada niçin yokum diye sorgulamaları lazım. ‘Anlayan varsa anlamayanlara anlatsın’ diyor. İktisat tabibi. Neoklasikten anlamıyor. Akşam yabancı hocalarla dalga geçmişler deyince mana vermediler.
“BU HALİ BİLİM ADAMINA YAKIŞTIRAMIYORUM”
Üniversite hocaları ders verirken kağıt almadan ders veriyorsa, sorun var. Hazırlığınızı yaparsınız. Türkiye iktisat modelini dünyaya sunuyorsunuz. Dünyadan hocalar dayanak vermeye geliyor. Ne yapacaktım? Bunları söyleyen hocaların 5 milyon takipçisi var. Bu hoca Türkiye’nin en kıymetli vakıf üniversitesi hocası, bankanın idare konseyi üyesi. 1990’lı yıllarda da birebir şeyi yaptılar. 21 hoca beni eleştiren hocanın alıntılanma sayısı 38 bin. Makale sayısı 865. Takipçi sayısı 9 milyon. Davet ettiğimiz hocaların alıntılanma sayısı 390 bin. Makale sayısı 7 bin 805. Takipçi sayısı ise 50 bin. Hiç mi rahatsız olmadın bu türlü bir toplantıya katılmamış olmaktan. Muhalif makale yazmak aklına gelmedi mi? Bu tutumu bilim adamına yakıştıramıyorum. Türk bilim dünyasının düştüğü sefil durumu gösteriyor. Binlerce insan beni eleştiriyor. Rahatsız olmam. Fakat bilim adamı, bilim adamı üzere davranacak.
“TEMKİNLİ OPTİMİSTİM, KARAMSAR DEĞİLİM”
Yatırım, üretim, ihracat, istihdam üzerine oturmuş bir program. Türkiye finansal açıdan en güzel ülkelerden. Gerçek kesimin hane halkında en düzgün ülke. Altyapı yatırımlarını tamamlamış, geleceğe umutla bakabilen bir ülke. 3. bulunduğu coğrafik ortam. Temkinli optimistim, karamsar değilim. Salgın başladığında ‘Türkiye kar ederek çıkacak ‘demiştim. Savaştan da o denli çıkacak. Afrika’yla, Ortadoğu’yla, Türk Cumhuriyetleriyle, İran ve Rusya ile bağlantılarımız çok güzel. 20 yıllık deneyimli liderlik var. Avrupa’da başkan yok. Tarafını batıya dönen Türkiye var. Talepleri karşılayacak ülke Türkiye. Niçin cari açık veriyoruz. 1 numaralı sebebi güç. Geçen yılki güç fiyatlarıyla cari fazlaya giden bir ülkeyiz. Bizi asıl yoran doğalgaz fiyatları. Bu halde gitmesi mümkün değil. Avrupa’nın resesyona giriyor olması baskılamayı artıracaktır. Bundan sonraki süreçte de sorunumuz yok. Yatırımlara değer veriyoruz. Üretim alanlarımızı geliştirirken, dünyanın normalleşmesiyle üstesinden geleceğimizi düşünüyoruz.
İhracatımızın yüzde 40’ı Avrupa’ya yapılıyor. Resesyonun hissedilir olmasıyla tedbirler almamız gerekiyor. Türk üreticisine güveniyoruz. Siyasi bağlantılarımız artıyor. Avrupa’nın salgından ötürü başlayan değişimi var. Çin’den mal getireceğine, Türkiye’den kısa müddette stok maliyetini düşürebiliyor. Doğalgazı bulduk biz. Öbür tarafta elektrikli araçlarımızı üretiyoruz. Savunma sanayiinde çok çok güzeliz. Bu katkıları da yadsımayalım.”
