78 yıldır ilim yolunda koşuyor

Prof. Dr. İhsan Süreyya Sırma ile Cağaloğlu’ndaki ofisinde buluşuyoruz. Aramızdaki sehpanın üzerinde eskilerin tabiriyle “tuğla kalınlığında” II. Abdülhamid hakkında hazırladığı doktora tezi duruyor. 1973 yılında yazdığı tezini yıllar sonra çeviri etmiş. II. Abdülhamid’in isminin anılmadığı bir devirde bu türlü bir tezi nasıl tamamladığını, özel bir müsaade alıp almadığını soruyorum. Sırma, “Hayır, özel bir müsaadeye gerek yok, lakin riski var. Biz o riskleri aldık ancak cezalarını da aldık” diyor ve gülüyor. Sırma’nın profesörlük tezi yeniden “II. Abdülhamid ve İslam Birliği Siyaseti” üzerineymiş. Sırma, “Bu nedenle YÖK 5 sene tezimi kabul etmedi ve mahkeme ile geçerliliğini kanıtladım. Türkiye’deki II. Abdülhamid düşmanlığı Avrupa’dan daha fazla” diyor. İlim öğrenmeye ve öğretmeye bu kadar kararlı olmasının nedeni merak ediyorum. Büyük alimlerden birinin torunu olması mı etkilemiş sanki? Sırma ilme olan merakının hayatını da şekillendirdiğini söylüyor ve ekliyor: “Başka kardeşlerim de vardı. Onlar meslek sahibi olmak için üniversiteyi okudular. Benim derdim, bir şey sahibi olmak değil, ilim yapmaktı. Onun için biraz problemli bir hayat geçirdim lakin mutluyum bu türlü olduğuna. Eza çekmeden bir iş başarılamıyor.” Akabinde ilim öğrenmek ve öğretmek üzere yaşadığı bir ömrü konuşmaya başlıyoruz.

PERVARİ’DE BAŞLAYAN YOLCULUK

KİLİS HANI’NIN İSLENMİŞ DUVARI

Pervari’den birinci çıkışı ilkokul 5’te iken olmuş. Öğretmeni ve başöğretmeni (müdür) Sırma’yı özel olarak çağırıp ortaokula devam etmesini tavsiye etmiş. Fakat aile Sırma’yı uzaklara göndermeye pek yanaşmamış ve imtihan gününü ondan saklamış. Sırma bunu öğrenince köye gelen posta ile kente kaçmayı aklına koymuş. Olay ortaya çıkınca Gazali Beyefendi, Sırma’nın okula devam etmesi ile ilgili tüm aileyi toplayarak onlarla konuşmuş. Karar kafi gelmeyince de Pervari yakınlarında bir alimin kapısını çalıp ona danışmışlar. O alim, “Mektebe gidenler genelde dinsiz oluyor lakin bu gitsin” deyince Sırma için okul yolu gözükmüş. Pervari ve Siirt ortası o yıllarda iki gün bir gece sürermiş. Gece olunca Kilis denilen yarı yolda bir handa kalırlarmış. Hanın sahibi falan da yokmuş, bir tarafta beşerler öbür tarafta katırlar yatar sırf geceyi geçirirlermiş. Sırma, yıllar sonra yazdığı bir şiirinde bu handan “Kilis Han’ının islenmiş duvarını” dizesiyle andığını söylüyor.

DOKTOR OLMAK İSTİYORDUM

Sırma, ortaokul için çıktığı Pervari’den lise yıllarında da başka kalmış. 1962 yılında ise bu sefer çemberi biraz daha genişletip üniversite okumak için Ankara’ya gitmiş. “Pervari’de çok hasta var hekim olup onları tedavi ederim” kanısıyla birinci sıraya Tıp yazmış. İkinci sıraya ise Fakülte Sekreteri Nezihe Hanım’ın, “Burada Arapça, Farsça, İngilizce öğretiliyor” dediği İlahiyat’ı yazmış ve orayı kazanmış. O vakit Bahçelievler’deki Siirt Yurdu’nda kalan hemşerileri “Hoca mı olacaksın” diye çok alay edince Sırma kısmı değiştirmek yerine yurdunu değiştirmiş. Yıllar sonra girdiği Ankara İlahiyat’ın o dönemki 80 mezunundan en az 15-20 kişi milletvekili ve profesör olmuş. O periyot İlahiyat’ta İslam’ı anlatan hocalardan çok dine “Teoloji” olarak bakan isimler olduğunun altını çiziyor. “İlahiyatta bile İslam’ı anlatan hocalar yoktu. Daha çok İdeoloji, Dinler Tarihi vs üzere dersler işleniyordu” diye okuldaki ortamı anlatıyor. O denli ki Türk-İslam kültürü bile yabancı hocalar eşiğinde işlenirmiş. O periyottan hatırladığı isimlerden birisi de Mevlânâ’yı anlatan Anne-Marie Shchimmel’miş. Sırma daha sonra İslam’ı seçen o hocasını şöyle anıyor: “Ne hoş Türkçe biliyordu diye biz de takdir etmiştik. Ne hoş kültürümüzü bilen bir Batılı dedik. Lakin kültürümüzü bilen Türk yoktu. Aslında vardı fakat korkak bir ilim vardı. Birtakım şeyleri biliyorlar, lakin söylemiyorlar. Günümüzde de o denli isimler vardır.”

FRANSA’YA YOLCULUK

Fakülteden mezun olunca Siirt’e atanan birinci din öğretmeni olmuş öğretmeni ancak sırf altı ay kalabilmiş. O altı ayı şöyle anlatıyor: “Öğretmenlik o denli bir şey ki elinize bir müfredat veriyorlar siz ona nazaran hareket etmek durumundasınız. Fakat namaz müddetlerini öğretebiliyorduk. Müfredat, Allah’ın Kur’an’da dediklerinin bir kısmını kabul ediyor bir kısmından bahsemenize bile müsaade vermiyor. Örneğin, bir cenazenin nasıl kaldırılacağını anlatıyor fakat hakime ‘Biz babamızın mirasını şeriate nazaran taksim etmek istiyoruz’ demenize müsaade vermiyor.” Sırma, mezuniyet sonrası girdiği doktora imtihanı neticelenince öğretmenlikten istifasını verip Paris’e gitmeye karar veriyor. Bu ortada ailesi, “Seni bekâr göndermek istemiyoruz” diyor. Yıldız Hanım ile olan evliliğini ise “Ben Pervariliyim, ne vakit nişanlandığımı bilmiyorum” diyerek anlatıyor Sırma. Merhum babaannesi halasının torunu olan Yıldız Hanım için, “Ben ölürsem bu kızı İhsan’a verin” deyince bu kelam aile içerisinde bir nevi nişan oluyor. Sırma, bir sene lisan öğrendikten sonra Eylül 1968’de Pervari’ye gelip Yıldız Hanım ile evleniyor. Düğünün en enteresan konukları ise Sırma’nın Fransız yurdunda tanıştığı Michelle ve Annie çifti oluyor. Düğün için Paris’ten Pervari’ye otomobilleriyle gelen çift sayesinde, Pervarililer birinci defa araba ile karşılaşıyor.

Sırma, “Avrupa’ya ikinci gidişimde eşim ile birlikte oldu. Üzülerek söylüyorum, o vakitler Türkiye’de başörtüsüne müsaade edilmiyordu ancak Paris’te kimse karışmıyordu. Benim hanımımın, öteki arkadaşlarımın hanımlarının başı örtülüydü ancak kimse bir şey demiyordu. O formda eşim lisan okuluna devam etti ve Fransızcayı öğrendi. Dört yılın sonunda hekim olup geldik” diyor. Fransa’da eşi ile birlikte bir nevi öğrenci ömrü sürmüşler. Yemeklerini 1 franka öğrenci lokantasında yemiş, akşamları Türk arkadaşlarıyla buluşmuşlar.

DİPLOMA VAR TAKIM YOK

Yaşamı epey maceralı geçen Sırma’nın elbette Avrupa’dan dönüşü de o denli olmuş. 25 Mayıs 1973’te Türkiye’ye dönüp soluğu Ankara İlahiyat’ta almış. “Ben diplomamı aldım, beni işe alın” demiş. Evvel takım yok denmiş, akabinde Sosyoloji’den açılan takım imtihanına girip kazanmış. Fakat o zamanki dekan, “Sen Siirt’e git, biz onay geldiğinde seni çağıracağız” demiş. Eylül ayı geldiğinde Sırma’nın beklediği onay yerine Erzurum İmam Hatip Lisesi’ne atandığına dair bir kağıt gelmiş. Yani Sırma, doktoralı bir öğretmen olarak Erzurum’a atanmış. Böylelikle Erzurum yılları başlamış. Evvel Erzurum İmam Hatip Lisesi’nde, akabinde tüm manilere karşın Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi’nde asistan hekim olarak vazife yapmış. Sırma, Erzurum’daki yıllarını şöyle anlatıyor: “Erzurum’da askeriye aranan hocaların fotoğraflarını duvarlara asardı. Ancak bir bakardınız ki o hocalar askeriye lojmanlarında sohbetler verirdi. Bizler o vakitten biliyor, ikaz ediyorduk. Müslümanlar ne yazık ki gerçeği söylemeye korkuyorlar. Ben doğruları söyledim diye, vazifeme son verdiler. Versinler, bir kelam vardır; ‘Mevlam rezzak-ı alemdir, rızık için gam çekemem.’ Ben onlara boyun eğmedim. Yolsuzluğa ‘Eyvallah’ dediler, ben demedim. Artık bana sen haklısın diyenlere ben de şunu söylüyorum: Bonjour, good morning…”

Sömürgeci kim sömürülen kim

Fransa’nın akabinde Arapçasını da geliştimek isteyen Sırma, Tunus’a giderek birkaç ay eğitim almış. Tunus’un siyasi ve kültürel ortamıyla ilgili izlenimlerini ise şöyle aktarıyor: “Oranın başında da Habib Bourguiba isimli biri vardı. Ben gittiğimde şimdi ölmemişti. Cumhuriyet’in birinci yıllarında Atatürk’ün nutuklarının yayınlandığı üzere radyoda konuşmaları yayınlanırdı. O yıllarda Tunus yeni yeni siyasi istikrarına kavuşuyordu. Fransızlar gideli çok olmamıştı ve herkes Fransızca konuşuyordu.” Sırma orada iken Şeriat Fakültesi’ne giderek, “Allah’ın sevgili kulu, büyük alim” dediği büyük üstad Tunuslu ilim ve fikir adamı Fâzıl İbn Âşûr’dan Arapçayı öğrenmiş. Sırma, Tunus’a 2000 yılındaki gidişinde ise iki büyük cenaze ile karşılaşmış. “Ben oradayken iki büyük cenaze oldu; biri, büyük alim Fâzıl İbn Âşûr, oburu Habib Bourguiba. İkisi de öldüğünde ben oradaydım. Sadece birinin cenazesine katılabildim” diyor.

Tunus’ta iken Paskalya Bayramı’nı fırsat bilerek arkadaşlarıyla ve eşiyle birlikte araba ile Cezayir’e gitmişler. Dilekleri Malik b. Nebi’yi ziyaret etmekmiş. Cezayir’de karşılaştıkları bir genç onlardan bir konferans vermelerini istemiş. “Biz hoca değiliz hem Arapça da bilmeyiz” deseler de genç kabul etmemiş ve akşam Cezayir Üniversitesi salonunda bir konferans düzenlemiş. Sırma, daha kelama başlamadan dinleyicilerden bir genç, Osmanlı olduklarını kastederek “Kolonizatör” diye bağırmış. Sırma, karşılık vermemiş ve “Bismillahirrahmanirrahim” diyerek Arapça konuşmaya başlamış. Dinleyenlerden biri “Biz Arapçayı anlamıyoruz, Fransızca biliyorsan lütfen Fransızca devam et” diyince Sırma yanıtı yapıştırmış: “Hah! Artık oldu! Bana ‘kolonizatör’ diyen nerede? Ben sizin ananızın lisanıyla konuşuyorum, siz anlamıyorsunuz. Ben miyim sömürgeci, siz misiniz sömürülen?” Bu yanıtı tüm salon ayakta alkışlamış.Sırma’nın daha sonraki çeşitli konferanslar vesilesiyle başka Orta Doğu ve İslam ülkelerini gezme fırsatı olmuş. “Orta Doğu’da tanıdıklarından bizi konferansa çağırıyorlardı” diyen Sırma’yı daha birkaç gün evvel Cezayir’den konferansa davet etmeye gelmişler. Sırma, çağırıldığı her yere gitmeyi Hamidullah Hocasının vasiyeti sayıyor: “Rahmetli Hamidullah Hocamın bana buyruğu var, ‘Nereye çağrıldıysan gideceksin’ dedi. Gidiyorum, fakat onların istediklerini değil, kendi yanlışsız bildiklerimi, inandığım üzere anlatıyorum. Ben gelmişim 78 yaşına, ölüp gideceğim ve Allah’a hesap vereceğim. Allah soracak, ‘Sana o kadar imkân verdim, ne yaptın?’ Ne diyeceğiz?”

MUHAMMED HAMİDULLAH İLE MEKTUPLAR

VİYANA GÜNLERİ

Erzurum’un akabinde Sakarya İlahiyat devri başlamış. Bu devir sandığından kısa ve zahmetli geçmiş. Zira o yıllarda şimdi ismi konmamış FETÖ yapılanması, Sırma’nın üniversitedeki varlığından hoşnut değilmiş. 1995 yılında Avusturalya’dan aldığı bir davet sebebiyle müsaadesiz yurt dışına çıktığı mazeretiyle hakkında dava açılmış ve zorla emekli edilmiş. 28 Şubat periyodu süreciyle Viyana devri başlamış. Sırma, bir konferans için gittiği Viyana’da bir ay kalmış. Necmettin Erbakan’ın Viyana’da bir enstitü kurulması için hazırlattığı proje ile ilgilenerek, enstitünün kurulmasına ön ayak olmuş. Enstitüde birinci ders veren de tekrar Sırma olmuş. Böylelikle on yıllık Viyana serüveni başlamış. Sırma, 28 Şubat devri ve sonrasında Türkiye’de okuma hakkı tanınmayan başörtülü öğrencilere de yardımcı olmuş. Üzerine oradaki öğrencilere dersler vermeye başlamış. Sırma, o dersleri şöyle anlatıyor: “Çok hoş derslerimiz oldu. Tahminen hocalığımın en hoş derslerindendi. Zira mecburî değildi, isteğe bağlıydı. Ancak sınıf doluyordu elhamdülillah. Derslerimiz on sene devam etti.” İki üç ay evvel yine Viyana’ya giden Sırma, yetiştirdiği öğrencilerin bir kısmının orada kalıp çok hoş hizmetlerde bulunduğunu söylüyor.

DAĞLAR, FOTOĞRAFLAR VE KİTAPLAR