Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Özbekistan’a Şanghay İşbirliği Doruğuna katılmak için gittiği uçakta Yeni Şafak gazetesi Genel Yayın Direktörü Hüseyin Likoğlu’nun da ortalarında bulunduğu gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, gazetecilere yaptığı açıklamada, “Özbekistan Cumhurbaşkanı sayın Şevket Mirziyoyev’in davetine icabetle, Şanghay İşbirliği Doruğuna birinci defa ‘özel misafir’ olarak katıldım. Türkiye 2012 yılından bu yana Teşkilatın diyalog ortağıdır. Ülkemiz, Teşkilatın Güç Kulübü Üst Seviye Kümesinin Periyot Başkanlığını da üstlenmiş, 2017 yılında Kümenin Üçüncü Yüksek Seviyeli Küme Toplantısı’na Ankara’da konut sahipliği yapmıştır. Teşkilat ile Türkiye ortasında muhakkak bir müktesebat oluşmuş durumdadır” dedi.
Erdoğan, “Şanghay İşbirliği Teşkilatı kuruluşundan itibaren gerek güvenlik, gerekse iktisat ve ticaret alanlarında önemli aralıklar kat etmiş, bu çerçevede genişlemesini sürdürmüştür. Global iktisatta Asya kıtasının oynadığı belirleyici rol aslında ortadadır. Avrasya coğrafyasının yüzde 60’ını kapsayan Teşkilat coğrafyasında 3,2 milyar insan yaşıyor. Teşkilat üyeleri 20 trilyon dolara ulaşan bir ekonomik büyüklükle global gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 30’dan fazlasını üretiyor” sözlerini kullandı.
“Türkiye’nin, Yine Asya Teşebbüsü kapsamında kıta ülkeleriyle iş birliğimizi ikili ve çok taraflı seviyede daha da geliştirme iradesi katidir” diyen Erdoğan kelamlarını şöyle sürdürdü:
Zirve marjında Azerbaycan, Çin, Moğolistan, Özbekistan, Rusya ve İran’ın cumhurbaşkanları ile Pakistan ve Hindistan’ın başbakanlarıyla verimli ikili görüşmeler de gerçekleştirdik. Görüşmelerimde ikili münasebetlerimizin yanı sıra, yeni global problemlere dair fikir teatisinde bulunduk. İstişarelerimizin ve temaslarımızın güzel sonuçlar doğurmasını temenni ediyorum.”
Gazetecilerin Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sorduğu soru ve yanıtlar şöyle:
Türkiye’nin Şanhay İşbirliği Örgütü’nün içerisindeki yeri ve gelecek vizyonu hakkında bir soru yöneltmek istiyorum. Malum Avrasya coğrafyasının yaklaşık yüzde 60’ına ve dünya nüfusunun yüzde 40’ına hitap eden bir örgütten bahsediyoruz. Örgüt içinden Türkiye’ye üyelik davetleri yahut davet var mı? Vakit zaman bunun bir ‘eksen değişikliği’ olabileceği tartışmaları da yapılıyor. Bununla ilgili değerlendirmenizi merak ediyorum.Bir de malum Rusya-Ukrayna Savaşı devam ediyor, Çin-Tayvan-ABD tansiyonu var. Bütün bu çatışmalarla ilgili, burada görüştüğünüz başkanlara ne cins teklif ve telkinleriniz oldu?
Her şeyden evvel, bu teşkilat, ‘Şanhay Beşlisi’ diye başladı fakat artık beşli olmaktan çıkmış vaziyette. Şu an üye sayısı 9’a ulaşmış durumda. 3 gözlemci üyesi bulunuyor. Ayrıyeten bizim üzere diyalog ortağı olan 9 ülke var. Görüştüğüm başkanların çabucak hemen hepsi de bilhassa Rusya-Ukrayna Savaşında tansiyonu düşürmek için oynadığımız rol sebebiyle bize teşekkür ettiler. ‘Burada aldığınız rolden ötürü hakikaten sizleri takdir ve tebrik ederiz’ dediler. Hepsi ikili görüşmelerimizde gelip işi buraya bağladılar. Zira Rusya-Ukrayna Savaşında dünyadaki bu görünen güçler içerisinde ‘Ne yapabiliriz, bu işi nasıl çözeriz?’ üzere bir durum yok maalesef. Biz ise başından itibaren sürdürdüğümüz o istikrar siyasetiyle gerek batıya gerekse başta Amerika olmak üzere hepsine gereken yanıtı, yaptığımız teşebbüslerle vermiş olduk. Doğal en kıymetlisi bu tahıl koridoru sorunu. Bununla ilgili olarak attığımız adımlar hakkında Sayın Putin’le burada yaptığımız görüşmede de konuştuk. Malum, tahıl koridorunun gelişmekte olan ülkelerden fazla az gelişmiş ülkelere yönelik çalıştırılması gerekiyor. Bizim burada oynadığımız asıl rol bu. Burada da onu tekrar konuştuk; ‘biz az gelişmiş ülkelere bu tahıl koridorunu kullandırtalım, onlara ulaşalım, bunun uğraşı içerisinde olalım’ dedik. Olağan Sayın Putin de onun üzerinde ihtimamla duruyor. Bundan sonraki süreçte de biz bunu inşallah en ülkü biçimde çalıştırarak az gelişmiş ülkelere bu koridoru nasıl kullandırtacağız, buralara nasıl ulaşacağız, buralara ne yapabiliriz; bunun takipçisi olacağız. Bütün bu ülkeler bunun üzerinde de durdular, duruyorlar. Natürel biz de birebir halde bunun üzerinde durduk, duruyoruz… Doğal biz Şanhay Beşlisi içerisinde üye pozisyonunda değiliz. Biz şu anda buraya mesken sahibi Özbekistan’ın davetiyle özel konuk olarak katıldık. Natürel Şevket Beyefendi ile bizim özel bir hukukumuz var. Bu özel hukukumuz münasebetiyle beni ve İlham Bey’i buraya özel olarak davet etmiş oldu. Şimdi bundan sonraki süreç ise bu işin en ileri kademesine hakikat atılacak bir adımdır. Bu adım da alışılmış önümüzdeki devrin konut sahibi olacak Hindistan’daki görüşmelerde tahminen gündeme daha ileri düzeyde gelecek. Üye olmak-olmamak hepsi başka fakat bizim bu ülkelerle olan münasebetlerimiz, bu atılan adımla çok daha farklı bir pozisyona taşınmış olacaktır.
Kastettiğiniz üye olmak mı?
Tabii. Maksat o.
Ermenistan’ın Azerbaycan’a yönelik atakları tekrar başladı. Burada Rusya’nın da dahil olduğu mutabakatların ihlali manası çıkıyor. Türkiye ve Azerbaycan ortasında Şuşa Mutabakatı imzalanmıştı. Bu beyannamede yer alan bir hususta ‘Azerbaycan’a yapılan akının Türkiye’ye de yapılmış bir taarruz olduğu’ belirtiliyordu. Çatışmaların daha da şiddetlenmesi durumunda teçhizatın, SİHA’ların, İHA’ların yanı sıra bölgeye bir askeri birlik gönderilmesi, sevk edilmesi durumu da kelam konusu mu sanki?
Ermenistan’ın provokasyonları karşılığında Azerbaycan başlattığı operasyonu tamamladığını söylüyor. Operasyonu bitirdiğine nazaran de bunu artık dalgalandırmanın bir manası yok. İlham Bey’den aldığım bilgilere nazaran Azerbaycanlı kardeşlerimiz şu anda kendilerini inançlı bir pozisyona taşımış oldular. Ermenistan’ın Azerbaycan’a yönelik provokasyonlarından vazgeçmesi, evvelce verdiği taahhütlere uygun davranarak bir an evvel barış ve iş birliğine odaklanması burada kıymet taşıyor. Bizim dileğimiz, bölgemizde yürütülen olağanlaşma süreçlerinin muvaffakiyetle nihayete erdirilmesi ve bölgesel barış ve istikrarın kalıcı olarak sağlanmasıdır.
Tahıl koridoruyla ilgili olarak Rusya’nın gemilerine hem garanti verilmemesi hem el konulması durumundan ötürü Rus gemileri kendi tahıllarını, tahılla bir arada gübreyi de çıkartamıyor. En kıymetli problemlerden bir tanesi de bu. Avrupa Birliği yasaklamış, ambargo koymuş lakin gübre sıkıntısında bilhassa kendilerine alıyorlar. Asya, Afrika, Latin, Amerika ülkelerine hala yasak devam ediyor. Bu kapsamda Rusya’yla bilhassa bu gönderilemeyen bölgelere -tahıldan bahsettiniz ama- gübrenin de gönderilmesi kelam konusu olabilecek mi?
Tabii gerek Rusya’dan gerek Ukrayna’dan gelen her türlü eser -bu tahıl eseri olabilir, gübre olabilir- bunların hepsi için biz ilgili ülkeyle kesinlikle müzakereleri, görüşmeleri yapıyoruz. Gerek Dışişleri gerek ilgili bakanlar olsun, hepsi muhataplarıyla da görüşmek suretiyle adımlarımızı buna nazaran atıyoruz. Şu ana kadar adımları bu türlü karşılıklı müzakereyle, istişareyle attığımız için de şimdi bu türlü önemli bir falso ortaya çıkmadı. Sayın Putin’le burada yaptığımız görüşmede de bu sürecin birebir ihtiyatla sürdürülmesi konusunda mutabık kaldık.
Rusya Federasyonu’nun, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni tanıyabileceğine dair birtakım yorumlar yapılıyordu bir müddettir. Bu bahis gündeme geldi mi ya da görüşmeleriniz de geliyor mu? Tanıma yahut mevcut konumları biraz daha ileri taşıma istikametinde bir yaklaşım ortaya koyabilirler mi? Geçenlerde de manidar karşılanan bir büyükelçi atamaları oldu Kıbrıs’a. Bunun ötesinde Türkiye ile Rusya’nın mevcut iş birliği alanlarını Doğu Akdeniz’de daha da genişletmeleri üzere ek birtakım adımlar kelam konusu olabilir mi? Aslında buna ek olarak sizin yakından takip ettiğinizi bildiğim, Akkuyu konusunda da, Akkuyu’nun gecikmemesi tarafında sizin de bilhassa takip ettiğiniz yeni bir süreç vardı. Bu bahiste bizimle paylaşabileceğiniz ayrıntı var mı?
Kuzey Kıbrıs konusundaki tavrımızı yalnızca Rusya’ya değil, tüm memleketler arası topluma anlatıyoruz, beklentilerimizi münasebetleriyle izah ediyoruz. Akkuyu ile ilgili olarak da mutabakat sağlandı. Bu mutabakatla birlikte de şu anda oradaki Türk firması IC ile mutabık kaldılar. Bundan sonraki süreci süratle devam ettirerek, 2023 içerisinde de birinci üniteyi inşallah bitirip birinci ünitenin açılışını yapabileceğiz.
Burada İran Cumhurbaşkanı ile de görüştünüz. İran’la Türkiye ortasında bir sorun var mı? Zira Karabağ ve Suriye konusunda İran’da alt kademelerden Türkiye’ye yönelik biraz da üslupsuz açıklamalar geliyor. Bu manada Türkiye’nin, Karabağ ya da Zengezur Koridoru konusundaki tavrı ve Suriye’deki durumundan İran ne kadar rahatsız ve bu görüşmede bu gündeme geldi mi? İkinci olarak da bu dorukta Astana Sürecine ait rastgele bir temasınız oldu mu?
Doğrusu Astana Sürecini biz bu Tepede ortamızda görüşmedik. Fakat muhataplarımla Suriye sıkıntısının kalıcı tahliline dair sıkıntıları ayrıyeten ele alıyoruz. Karabağ konusunda da tüm bölge ülkelerinin Azerbaycan’ın toprak bütünlüğüne şartsız ve güçlü dayanak vermeleri kıymetli. 20 Ekim’de Zengilan Havalimanının açılışını yapacağız. İlham Beyefendi bu havalimanının açılışına bilhassa aslında bizden tarih aldı ve biz de tarihi verdik. ‘Zengilan’ın açılışını yaptıktan sonra da Cebrail’e geçer inşallah merasimi de orada yaparız’ dedi. Mutabık kaldık. Tahminen birtakım başkanları de oraya ayrıyeten kendisi çağıracak.
Zirvede bir fotoğraf çıktı ortaya. Türkiye bu fotoğraf karesini konuşuyor. Fotoğraftan gördüğümüz, siz bir şeyler anlatıyorsunuz, başka başkanlar de dinliyorlar. Hepsine birden hitap eder üzere bir haliniz vardı orada. Nasıl oluştu o kare ve ne anlatıyordunuz o anda?
İlham Beyefendi o koltuğu bana bıraktı, kendisi yandaki koltuğa geçti. Birçok Rusça bildiği için tercüman da konuştuklarımızı Rusça’ya çeviriyordu. Oradaki sohbetimiz natürel hepsinin bayağı güzeline gitti. Hoş bir anı oldu.
O kare üzerine “Masa bu türlü kurulur” ya da “Diğer masadakiler dağılabilir” halinde yansımalar oldu, yorumlar yapıldı.
Ama biliyorsunuz bizimki altı kişilik masa değil… (gülüşmeler)
Açıkladığınız Toplumsal Konut Projeleri ve Gençlik ve Spor Bakanlığının yurtları bu haftanın en kıymetli iki başlığıydı. Muhalefet cephesi buna tenkitle beton iktisadı demeye başladı. Geçen sene ‘yurtlarda yer yok, hükümet yurt yapmamış’ diyorlardı. Proje açıkladığınız vakit da ‘hükümet daima betona yatırım yapıyor’ noktasında tenkit getiriyorlar. Kanal İstanbul’a da köprülere de yollara da bu halde tenkit getirmişlerdi. Sizin bu yatırımlarınıza yönelik muhalefet cephesi ‘Bunlar daima beton ekonomisidir’ kelamını daima tekrarlıyor. Sizin bu konudaki bu tenkitlere yorumunuz nedir?
Betonsuz ne bina oluyor ne yol oluyor ne köprü oluyor. Bunlar bu türlü diyor lakin dedikleri şeylerin akla, mantığa sığar bir yanı var mı? 105 yeni yurt açılışı yaptık. Bu 105 yurt açılışının ötesinde bu sene arz olarak öğrenci talebinden çok çok fazlayız. Bütün bunlara karşın şu anda ‘Daha da artı kıymet meydana getirelim, rastgele bir kasvet katiyen olmasın’ diyoruz. Bu türlü bir çalışma şu anda ortada. Yurtlarımızda 2002 yılında 182 bin olan yatak kapasitesi 2022 yılında 850 bine çıktı. Bizim yurtlar hakikaten çok lüks. Ben yurtları dolaşıyorum, bakıyorum. Yemekler hakeza o denli. Fiyatlar çok çok düşük. İşin bu türlü bir hoşluğu de var. Bütün bunların yanında da natürel benim iftihar ettiğim bir şey de şu; öğrenci kişilik buluyor. Bilhassa ‘Bu benim yurdum’ diyebiliyor. Biz ranzalarda kaldık. Artık üç yatak, karyola, çalışma odası, gardırobu her şeyi içinde. Yurtlar böyle… Birçoğu da görünümüyle her şeyiyle çok çok farklı. Geçen gün Cebeci Öğrenci Yurdunun açılışını yaptım. Gençlik yıllarımda öğrenciliğimde Ankara’ya geldiğimde Cebeci Öğrenci Yurdunda arkadaşlarımla bir gece, iki gece bir arada kalırdım. O yurt ile bunlar mukayese edilmez. İşte onu yıktık, artık sıfır yeni yaptık. Açılışı yaptık, odaları bir dolaştık. O vakit erkek yurduydu. Artık 4 bin kişilik bir kız yurdu oldu. Yani ‘Beton filan’ diyorlar fakat bir gel, gez, gör, bak neyin nesidir? ‘Hakikaten nasıl bir yurt, bir göreyim şunu’ diye bir kederleri yok.
Temel tenkit aslında teknolojiye yatırım yerine buraya yatırım yaptığınız formunda; “fabrika kurmuyor, fabrika açmıyor’ şeklinde…
İşte Bay Kemal TEKNOFEST’e geldiği gün Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Mehmet Fatih Kacır onu gezdirirken ona aslında hoş bir ders verdi esasen; oldukça anlattı ona birtakım şeyleri lakin anlamaz.
TOKİ’nin toplumsal konut ve arsa konusunda yapacağı arz çok konuşuldu. İkinci gününde müracaatlar 2 milyonu aştı.Talebin bu kadar çok olması, muhtaçlığın da çok olduğunun bir göstergesi. İleriki devirde bu arzın daha da artacağına dair bir eğilim var mı?
Arzın yapılması noktasında bizim bir derdimiz yok. Artık bir görmüş olduk arz-talep istikrarını. Demek ki arz-talep istikrarı, talep istikametinde gözüküyor. Öyleyse demek ki seçimin ertesinde yine bir atılım yapılabilir. O vakte kadar da esasen bu inşaatların kabası bitmiş olur, yüzde 50-60 oranında ilerlenmiş olur. Zira orada işin büsbütün bitmesi 1,5-2 yılı bulur. Bir taraftan da tabi kuraların çekilmesi, ondan sonra yerleşmeler başlar. Bu ortada da biz işin ikinci etabına başlamış oluruz. Burada bizim para pul problemi yok. Natürel burada talebin yoğunluğu ortada. Onun için diyorum ki Allah nasip ederse seçimden sonra yeni bir etabı inşallah başlatacağız. Zira bizim arsa noktasında filan kasvetimiz yok. Arsa noktasında zahmet olmadıktan sonra, kâfi ki iş yapacak bir iktidar olsun. İş yapacak iktidar da biziz. Natürel Bay Kemal ve avanesi ona da bir şey uydururlar. Ben arkadaşlara da söyledim, ‘Arkadaşlar hiç oyalanmayalım, Türkiye’nin dört bir yanında planlamaya nazaran çabucak temel atmaya başlayalım. Yıl sonunu beklemeyeceksiniz’ dedim. Talimatı verdim ve yıl sonuna varmadan biz şu anda hangi kentte ne kadar yapıyoruz, ona nazaran bir taraftan da temelleri atıp inşaatlara başlayacağız.
Bunların yapılmayacağına dönük bir tenkit var. Kemal Kılıçdaroğlu’nun bir tweeti var; Toplumsal Konut Projesini desteklediğini lakin bunların boş vaatler olduğunu söylüyor. Müracaat için alınan 500 liranın geri ödenmeyeceği, bunun bir seçim yatırımı olduğuna dair tenkitler var.
Bu birinci kez yapılan bir şey değil ki. Biz TOKİ vasıtasıyla bundan evvel aslında 1 milyon 170 bin konutu yaptık, teslim ettik. Şu anda TOKİ konutlarında oturanlar var, bize dualar ediyorlar. İşte en son geçenlerde Esenler’de teslimat yaptık ve o daireleri ziyaret ettik. Bizimkinin ispatı var. İspat-ı beden etmişiz biz.
Yeni Ekonomik Model meyvelerini vermeye başladı. Son vakitlerde içeriden ve dışarıdan ‘Türkiye bu paraları nereden buluyor?’ diye sorular geliyor. Siz de artık söylediniz ‘para sorun değil’ diye. Sahi Türkiye bu paraları nereden buluyor?
Çalışıyoruz, çalıştığınız vakit para da geliyor. Ülkemize duyulan inançla dışarıdan da geliyor. Hazine Maliye, Merkez Bankası el ele vererek üretken bir ekonomiyi büyütüyor. Zira bizim bu attığımız adımlar, tüketim iktisadının yahut israf iktisadının sonucu değil; tam tersine üretim iktisadının bir sonucudur. Üretim iktisadının sonucu olarak da şu anda biz hasılayı toplamaya başladık. İşte şu an prestijiyle mesela Merkez Bankamızın rezervi 115 milyar dolar civarında. Artık bunlara kalsa, bunlar Merkez Bankasının rezervini adeta sıfırlanmış üzere gösteriyorlar ancak tablo o denli değil.
İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer’in, 9 Eylül’de İzmir’in kurtuluş yıl dönümünde söylediği skandal kelamlar çok reaksiyon çekti, çok eleştirildi. Siz de eleştirdiniz. Yani güya işgalci Yunanistan’ı değil neredeyse Osmanlı ve atalarımızı suçladı. ‘Yunanistan neredeyse hiçbir şey yapmış değil, bütün olan bitenden Osmanlı sorumluymuş’ üzere söz etti. Bu hususta sizin değerlendirmenizi merak ediyorum.
Bu adamın istikameti filan yok. Bu, pusulayı şaşırmış ve terbiyeden uzak. Tarihini hakaretle söz etmeye çalışan bir insan, bir kez bu milletin bir evladı olamaz. Bu millet, bu ecdatla anılıyor. Bu ecdatla şu anda biz iftihar ediyoruz. Fakat ne yazık ki siyasetin içinde olmaktan öte, parti lideri olanlarda bile ve üstelik tarihçiyim dedikleri halde bunu yapanların olması nitekim bir akıl tutulmasıdır. 33 sene Osmanlı’yı yönetim eden bir Sultan Abdülhamid’e utanmadan, sıkılmadan o denli yakıştırmalar yapılması asla kabul edilemez.
