Ekonomik büyümeyi besleyen yatırım, üretim, istihdam ve ihracat üzere temel göstergelerde dünya ile müspet ayrışan Türkiye; dolar ve faiz üzerinden yapılan baskılara karşın güçlü büyümeye devam ediyor. Birinci çeyrekte yüzde 7,3 büyüme kaydeden Türkiye iktisadının bu yıl yüzde 5’in üzerinde büyümesi bekleniyor. Kovid19 salgınının aksilikleriyle çabada başarılı bir imtihan veren Türkiye, kıymetli bir üretim, tedarik ve lojistik merkezi olduğunu dünyaya gösterdi.
KREDİLER ÜRETİME DEĞİL DOLAR STOĞUNA GİTTİ
Ekonomiyi faiz-kur-enflasyon üçgeninden çıkarma yolunu tercih eden iktisat idaresi, Türkiye Modeli ile üretimi, yatırımı, istihdamı ve ihracatı destekleyen bir para siyaseti geliştirdi. Bu yılın ikinci yarısından itibaren olumlu sonuçları görülmesi beklenen yeni iktisat modelinin meyvelerini toplamak Rusya-Ukrayna savaşın nedeniyle sarktı.
Enerji ve besin krizini tetikleyen memleketler arası gelişmelerin yanısıra Türkiye, içerde döviz ve faiz lobisiyle uğraş ediyor. Aralık 2021’deki kur spekülasyonunu bertaraf eden Türkiye, bir yandan da dolar stokçularıyla uğraşıyor.
YÜKSEK ARTIRIMLARA ÇANAK TUTTULAR
Türkiye’deki bankalarda 240 milyar dolarlık döviz var. 148 milyar doları şahıslara ilişkin olan bu dövizin büyük bir kısmı; yatırım ve üretim yerine paradan para kazanma alışkanlığı olan rantiye kısmının hesaplarında. Stokçular, bu dövizin yaklaşık 50 milyar dolarını son altı ayda aldı ve para piyasasını mayınlarla dolu bir alan haline getirdi.
Döviz stoklayarak dolar ve avroya olan talebi artıran firmalar, TL’yi zayıf düşürüp piyasanın istikrarını bozdu. Doların yükselmesine neden olan dolar stokçuları, fırsatçıların A’dan Z’ye her şeye daha fazla artırım yapılmasına çanak tuttu. Stokçular piyasadan dolar çektikçe kurlar yükseldi, kurlar yükseldikçe; besin, güç ve ulaşım başta olmak üzere iğneden ipliğe gelen artırımlar enflasyonu tetikledi. Türkiye’yi faiz-kur-enflasyon üçgenine hapsetmek isteyenlerin işlettiği bu rant çarkı, büyüyen Türkiye iktisadının önündeki en büyük mahzur olarak duruyor.
BDDK, 24 Haziran 2022 tarihinde yaptığı düzenlemeyle bankalarda 15 milyon lira ve üzeri döviz varlığı olan yahut şirketin cirosu ile faal büyüklüğünün yüzde 10’undan fazla dövizi varsa bu şirketler TL kredi kullandırmama koşulu getirdi.
15 MİLYON KAİDESİ 5 MİLYONA İNSİN
Yaklaşık 1,5 aydır uygulanan düzenlemenin tesiri de hudutlu oldu. Düzenleme haberiyle birlikte Dolar/TL düzeyi 17,35’ten 16,50’ye kadar düşse de ortadan geçen müddette Dolar/TL eski düzeyinin de üzerine çıktı. 15 milyon lira sonunun 5 milyon liraya indirilmesi, ciro koşulundaki oranın ise yüzde 10’dan yüzde 5’e düşürülmesi ve düzenlemenin şahıslara ilişkin hesapları da kapsaması kaide.
KASADAKİ DOLARLARA DİKKAT
Bazı büyük firmaların; “Borcum var, onun için dolar alıyorum” diyerek piyasadan çektikleri dolarların değerli bir kısmını kayıt dışına çıkararak kasalara taşıyor. Hangi şirketin düzenlemeyi by-pas etmek için kredilerle aldıkları dolarları kasalarda tuttuğu merak ediliyor. Tıpkı kümeye ilişkin şirketlerin birbiriyle olan organik bağı ve şirketlerin ortak ve yöneticileriyle olan parasalı ilgisinin incelenmesi gerektiği belirtiliyor. Hem kayıt dışına çıkarılan paranın izini sürerken, hem de bankaların kredi kullandırırken “grup riski” kuralını işletmesinin kıymetine dikkat çekiliyor.
KİŞİSEL HESAPLAR KAPSAMA ALINSIN
STOKLAR ERİRSE HERKES RAHATLAR
Stok yaparak doları yükselten şirketler, vadesi gelmemiş deviz cinsindeki borçları nedeniyle daha fazla ödeme yapmak zorunda kalıyor. Kendi kendine ziyan manasına gelen bu durumdan kurtulmak için stokçular, ellerindeki dövizi satarak kurları aşağı çekebilir. TL’nin güçlenmesiyle firmalar, daha düşük maliyetle hammadde alma imkânına kavuşur.
Türkiye’nin bekasını ve milletin refahını çalıyorlar
Hükümetin üretim ve istihdamı desteklemek için kamu bankaları üzerinden sunduğu kredilerin emeline uygun halde kullanılması gerektiğini belirten Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği (ASKON) Genel Lideri Orhan Aydın, global çapta yaşanan ekonomik meşakkatlerle çabada gelişmiş ülkeler başta olmak üzere bütün dünyada zorluklar çekildiğini söyledi. Aydın, “Yeni iktisat modeli ile de yüksek döviz karşısında kayıpların önlenmesine yönelik kur muhafazalı TL mevduat hesapları açılmıştır. Döviz stokçuluğu yapmak yerine risk fazlası dövizler TL’ye çevrilerek burada kullanılabilir. Benzeri biçimde ihracatçıya ve yatırımcıya yönelik düşük faizli ve uzun vadeli birçok kredi imkânı da sunulmuştur” dedi. Türkiye’de ekonomik refaha giden yolun ve metodun aşikâr olduğunu aktaran Orhan Aydın, “Kaynakları israf etmeden yatırım ve üretime yönelerek kalkınmamızı artırmalıyız. Bu bağlamda herkesin şuurlu olması, plan ve programlarını buna nazaran yapması gerekmektedir. Buna karşın elinde risklere karşı kâfi döviz bulunurken, ucuz kredi çekip bunu döviz alarak bir nevi döviz stokçuluğu yapan firmalar şunu güzel bilmelidirler ki, bunu yaparken ülkemizin bekasından ve halkımızın refahından çalmaktadırlar. Açıkça bir ihanetin içinde olmaktadırlar” dedi.
