İstanbul’un fethi Fatih’e mirastı

Şimdi Orhan Beyefendi periyodundan tohumu atılan akabinde I Murad Yıldırım Bayezid ve II Murad tarafından Escort Vefa yeşeren İstanbul un fethi fikri 1453 yılında Osmanlı nın tüm fetih kanısının miras kaldığı Fatih Sultan Mehmet e müyesser olur Fikri Osmanlı nın kuruluş yıllarına dek uzanan İstanbul un fethinin Vefa Escort Bayan 569 yıldönümü sebebiyle tarihçi ve akademisyen Prof Dr Feridun M Emecen ile konuştuk

Osmanlılar açısından İstanbul un fethi fikri ne vakit ortaya çıktı

İstanbul un fethi fikri Osmanlılar da Fatih Vefa Escort Sultan Mehmet e has bir fikir değil Daha evvel de bununla ilgili olarak birtakım kanılar hatta fiiliyata geçirilen kuşatmalar kelam konusu oldu Daha Orhan Beyefendi devrinden itibaren Bizans maksadı kelam bahsidir Bizans ile olan bağlantılar ağı içerisinde bunu görüyoruz Osmanlılar I Murad periyodunda Balkanlara hakikat yayılmaya başlayınca İstanbul tarafından ve bilhassa Edirne den itibaren Balkanlar istikametinden yeni akın gaza faaliyetleri yürüttüler Akabinde Yıldırım Bayezid devrinde İstanbul un direkt doğruya gaye alındığını kuşatıldığını ve uzun mühlet abluka altında tutulduğunu biliyoruz Bu kuşatmalar sonraki devirlerdeki Osmanlı sultanlarına bir nevi yol göstermiş oldu Zati Fatih Sultan Mehmet de bu manada Yıldırım Bayezid müsaadeden giderek onun maksatlarını gerçekleştirmeye çalıştı II Murad ın devrinde yeniden İstanbul önlerinde bulunduğu sıralarda 1422 de kentin kuşatıldığını biliyoruz Böylelikle bütün bu gelenek ve miras Fatih Sultan Mehmet e intikal etti

Prof Dr Feridun M Emecen

Fatih Sultan Mehmet ne vakit İstanbul u fethetmek istiyor

Fatih Sultan Mehmet birinci tahta çıkışında yaşı küçük olduğu için devletin bütün sistemlerine hakim bir durumda değildi Bu nedenle birinci saltanatında devleti denetim altına alabilmek ve etrafında olup bitenin farkında olmak üzere kıymetli bir deneyim sahibi oldu Bu deneyim daha sonra tahttan indirilen bir şehzade sultan olarak 1446 ile 1451 ortasındaki Manisa yıllarında tahtın yegane adayı ve eski bir sultan olarak ona çok büyük bir artı sağladı İstanbul un fethi ile birlikte kendi gücünü ikame edebileceğini düşünüyordu ve kurmayı hedeflediği bu büyük devletin temellerini atma istikametindeki planlarını Manisa da bulunduğu yıllarda gerçekleştirdi

İstanbul da açılan İslam Medeniyetleri Müzesi nde Fatih in çocukluk defteri olabilecek bir defter sergileniyor Defterin mahiyeti nedir

O defterin mahiyeti tam olarak belirli değil O periyottan kalan bir defter olarak gözüküyor fakat çizimlerin ve defterin Fatih e ilişkin olup olmadığına dair hiçbir açık delil yok Hatta vaktiyle defteri yayınlayan Süheyl Ünver bile Fatih e ilişkin olduğunu muhakkak söylemek mümkün değildir dedi Lakin çok yaygın bir formda Fatih e ilişkin olduğu bilgisi dolaşıyor Yani ona ilişkin olabilir de olmayabilir de

Fatih in fetih öncesinde İstanbul a surların içerisine girmiş ve orayı görmüş olma ihtimali var mı

Açıkçası tam bilemiyoruz İstanbul un etrafında surların etrafında dolaştığı vakidir O devirde İstanbul a giriş çıkışlar var Askerler girip çıkıyorlar Fatih de girmiş olabilir Zira Fatih in hayli atak gözünü budaktan sakınmayan on dokuz yaşında bir genç olduğunu görüyoruz Hasebiyle gizlice girmiş ve ne olup bittiğini gizlice araştırmış olma ihtimali var

Osmanlı ve Bizans ın barış içinde devam eden münasebetlerinin üzerine Rumeli Hisarı inşaatının Bizans için şaşırtan olduğunu söylüyorsunuz Bizans tabiri caizse sıranın kendisine geleceğini düşünmedi mi sizce

Bizanslılar her an büyük bir tehdit algılaması içerisinde idiler Yıldırım Bayezid devrinden gelen itibaren gelişmeler malumdur II Murad ın durumu da muhakkak Ancak II Murad 1444 teki Varna Savaşı 1448 deki II Kosova Savaşı üzere çok büyük sorunlarla uğraştı Hasebiyle bu karşı karşıya kaldığı problemler ona ayak bağı oldu Her an bir Haçlı Seferi olabilir fikri kelam konusuydu bu da bir ölçüde dehşetleri besleyen bir durumdu Fatih Sultan Mehmet e kadar İstanbul kendini bu manada direkt bir tehditten kurtarmış oldu Fatih devrinde ise artık kaideler müsait hale gelmiş görünüyordu ve fetih Fatih e müyesser oldu

KENTİN AKIBETİNİ FATİH İN KARARLILIĞI BELİRLEDİ

Birinci kere İstanbul un fethi için kullanılan bir grup savaş stratejileri var değil mi

O vakte kadar hiç tatbik edilmemiş tabya sistemi bu kuşatmada değerlidir Surlara yönelik çeşitli tabyalar halinde 7 8 toptan oluşan bir küme düşünün Bunların seri atışıyla birlikte yumuşatılan surlar büsbütün yıkılmış oluyor Bu sistem de birinci sefer bu muhasarada Fatih Sultan Mehmet tarafından kullanıldı Daha evvel de toplarla kale kuşatmaların olduğunu gediklerin açıldığını biliyoruz Avrupa tarihinde Lakin İstanbul daki kadar muazzam ve son derece güçlü surlara yönelik bu kabil bir uygulama bir birincisi oluşturur Ayrıyeten yer altından kazılan tüneller ya da lağımlar toplar kadar tesirli oldu Fetih sırasında kazılan tüneller vasıtasıyla surların altına barut fıçıları yerleştirmek yahut öbür tekniklerle duvarları kuleleri çökertmek mümkün olabildi Topkapısı nda büyük bir kule vardı o kule çökertilince artık tamir edilemez bir durum hasıl oldu Oluşan büyük yıkıntı sur içine bir yol teşkil etti Son atak da buradan oldu açılan gediklerden ve yıkıntıların üzerinde girişler başladı Birebir anda farklı yerlerden de girişler oldu

Kuşatma ve fetih de en can alıcı süreç ve hareket sizce neydi

Savaş tarihi ve kuşatma tarihi açısından bakıldığında burada Fatih in gerçekleştirmiş olduğu ve o periyot için fevkalâde sayılan birtakım uygulamalar var Bunlar içerisinde bilhassa gemilerin karadan çekilmesi problemine Batılı entelektüeller çok büyük ehemmiyet verirler Stefan Zweig ın o meşhur Yıldızın Parladığı Anlar kitabındaki İstanbul un fethi bahsinde bu o güne kadar eşine rastlanmayan bir olay olarak anlatır Fatih i büyük bir teknik kapasitenin sahibi olduğunu gösterecek biçimde yorumlanır 20 21 Nisan günleri elbette kuşatma için büyük bir dönüm noktası O sıradaki sıkıntı durum yani yardım gemilerinin Osmanlı donanmasının engelleme eforlarına karşılık Haliç e girmesinin ortaya koyduğu moral çöküntüsü Fatih i derinden sarstı İşte bu durumu ortadan kaldıracak halde Osmanlı gemilerinin karadan çekilerek Haliç e indirilmesi çok kıymetlidir Kuşatma böylelikle hızlandı ve artık İstanbul un mukadder akıbeti o periyottan itibaren Fatih tarafından kararlılıkla belirlenmiş oldu

İstanbul un fethi şölenlerinde daima koskoca bir gemiyi karadan çekildiğini görürüz Gemiler gerçekten o kadar büyük mü Bahsedilen rotadan çekilmesi sahiden güç üzere

Güzergah hem sıkıntı hem de o tam olarak o güzergah mı yani Tophane den çekilerek mi Haliç e indirildi net değil İlgili güzergah 1 5 kilometrelik kısa bir yol olduğu için bir gecede çekilebilir diye düşünerek o yolu teklif edenler var Ancak burada sorgulanması gereken konular var Birinci olarak o yol ve güzergah Galata Kulesi ne çok yakın Orası Bizans casuslarıyla dolu Galata üstelik Cenova kolonisi Hasebiyle bu türlü bir hareketten haberleri olabilir ve Bizans a bildirebilirlerdi Bu nedenle olayın gözden uzak bir yerde olması daha akla yatkın geliyor Üstelik bir gecede yapılabilecek bir iş değil zira gemilerin ortasında bahsettiğiniz üzere büyük çapta olanlar da var Benim kanaatim bunun çok evvelden daha Rumeli Hisarı inşasına başlandığı sıralarda Fatih tarafından düşünüldüğü ve o devirden itibaren kademe kademe hazırlıklarının yapıldığı tarafında

Fetih sonrası halk nasıl bir İstanbul a uyandı

Son hamle sırasında İslam geleneğine dayanan bir yağma hakkı verildi Bir buçuk gün boyunca yağma sürdü Dirençler oldu kentin içerisinde yer yer savaşlar devam etti Hasebiyle herkes teyakkuzdaydı Fatih çabucak birinci gün öğlene gerçek kente girdiğinde kenti denetim altına aldırdı Kentin tahrip olmasına müsaade vermedi ve sonraki gün çavuşlar gönderilerek herkes zapturapt altına alınarak kentin yağmasını bitirdi Teslim olanlar için bir sorun yoktu onlar yerlerinde kaldılar Askerler ise zorluk çıkaranları fidyeleri ödendiği takdirde özgür bırakmak üzere öldürmek yerine esir aldı Akabinde esirlerin pek birçok fidyesi Fatih Sultan Mehmet tarafından ödenerek hür bırakıldı Zira Fatih burada büyük bir payitaht kurmak ve başşehir yapmak istiyordu Bu türlü bir kenti şenlendirmek beşerle bölgenin halkıyla olurdu O denli ki İstanbul da iki yıldır boş kalan patriklik makamı Fatih Sultan Mehmet tarafından tekrar ihya edildi

FATİH YENİ ROMA YI İMAR ETTİ

Fatih Sultan Mehmet in bir başşehir olarak İstanbul u imar etmek niyetleri var Nedir bu imar faaliyetleri

Kent artık Osmanlı Türklerinin elinde Münasebetiyle bir İslam Türk kenti haline getirilme süreci başlıyor Burada en kıymetli faaliyetler mescitler inşa edilmesi ve eski Bizans yapıları üzerine İslam kentinin yükselmesi Bu manada Ayasofya nın ibadet için mescide çevrilmesi sembolik manada kıymetli Zira Ayasofya maruf ve İslamiyete mâl olan bir bina olarak görülüyor Birebir vakitte da Havariyyun Kilisesi olduğu Bizans imparatorlarının mezarlarının bulunduğu yere Fatih Camii ve imareti inşa ediliyor Buraya bir de medrese yaptırması kıymetli zira İstanbul u bir kültür merkezi yapma isteği var En yüksek dereceli medrese burası Her bir paşaya değişik semtler vermek suretiyle o kısmı ihya ediyor kentin ana silüetinin artık tam bir biçimde hem Türk hem de İslam damgasını vuracak taban oluşturuluyor Böylelikle İstanbul Roma başkenti iken artık Fatih in Roma mirası üzerinden kurduğu yeni bir imparatorluk başşehri ortaya çıkıyor Münasebetiyle yeni sahiplerinin dini anlayışlarını yansıtan bir kent zuhur ediyor

Tarihe baktığımızda fetihten evvel de sonra da ulus devletlerinin yükselişine kadar İstanbul daima kozmopolit bir kent Öyleyse şu an İstanbul a yanlışsız bu akışın devam etmesi çok doğal değil mi

Tarih boyunca cazibesi olan bir yer olmakla birlikte fetihten sonraki göçler ile şu anki göçleri birebir formda telakki etmemek lazım Fetihten sonraki göçler nihayetinde kenti şenlendirmek hedefli birçok içeriden müteveccih bir karakter taşyordu Bazen devlet İstanbul u canlandırmak şenlendirmek ismine teşviklerde dahi bulunmuştu Fetihten çabucak sonra Fatih in Selanik Musevilerini İstanbul a sürdüğünü biliyoruz Ticari faaliyetleri canlandırmaları için bir bölgeye toplu halde yerleştirildiler Yeniden birebir halde Rum ve Ortodoks ahalinin bir kısmının dışarıdan getirilerek İstanbul a yerleştirildiğini biliyoruz Fakat Cumhuriyet devri boyunca geçirilen süreçler içerisinde türlü hallerde gayrimüslim ögeler İstanbul dan yavaş yavaş çekildiler Bunun tabi hepimizin bildiği çeşitli sebepleri vardı Vakit içerisinde Anadolu dan gelenlerle birlikte bir değişim oldu Lakin İstanbul hiçbir vakit o kozmopolit yapısından çok şey kaybetmedi Vakit zaman kentin Anadolulaştığını söylerler fakat benim kanaatim kentin Anadolulaşmayı da kendine bir biçimde çevirdiği tarafında Şimdiki göçler ise kenti değil göç edenlerin kendilerini ihya etme kanısı çerçevesinde oluşan tipik bir özellik gösterir Kendilerine ilişkin gettolaşmış semtler oluşturmaya yönelik tipik göçmen davranışı kelam konusu Şahsi fikrim yeterli planlanmaması halinde bu gettolaşmanın önemli bir tansiyona yol açabileceği tarafında En azından bu tıp duruma kadim İstanbul içinde yani eskilerin nefs i İstanbul dediği sur içi asıl İstanbul da müsaade vermemek gerekirdi Kadim semtlerimizin tarihi dokusunu kültürel ögeleriyle bir arada korumak Fatih in bize bıraktığı mirasa sahiplenmek manası taşır

AKŞEMSETTİN İSTANBUL UN FETHİNE TEŞVİK EDİYOR

Kuşatma gecelerinden birinde Akşemsettin tarafından Fatih Sultan Mehmet e gelen bir mektup var Fatih le ilgili yanlış bilinen olgulardan biri de Akşemsettin in Fatih in hocası olduğu Pekala Akşemsettin in mahiyeti nedir fetihte

Tasavvuf ehli Akşemsettin kıymetli bir sima bu manada ve şöhreti biliniyor Fatih ile bağı nasıldır bilemiyoruz Kesin bir bilgi yok Lakin muhtemelen daha evvel şehzadelik yıllarında Manisa da bulunuyorken Akşemsettin ile irtibat kurmuş olabilir Tıpkı vakitte İstanbul un fethi hazırlıkları çerçevesinde davet ettiği pirler ulema ve öbür birtakım kümeler var Akşemseddin İstanbul kuşatmasına teşvik edenler ortasında yer alıyor Ayasofya nın açılışı sırasında ön plana çıkıp dua ettiği üzere bilgiler ise çok geç tarihli menkıbelerden alınan bilgiler Bu konularda periyodun kaynaklarından çok fazla bir bilgiye erişemiyoruz Devrin kaynakları ne yazık ki epey ketum ve bir şey yazmıyorlar Tipsin Beyefendi üzere bir tarihçi var mesela onun yazması lazım lakin periyoda ilişkin çok fazla detaya girmiyor Bunlar o devirdeki tarihçilik anlayışının bir yansımasıdır

İSTANBUL UN KAYIP TAHRİR DEFTERİ BULUNDU

1455 Tarihli İstanbul Tahrir Defteri nin Kayıp Sayfaları isimli bir makalenizi var Nedir bu Tahrir Defteri

Fethin çabucak akabinde bir sayım yapıldığını biliyoruz Periyodun tarihçisi Tipsin Beyefendi bu sayıma katılmış ve akrabası Cebe Ali Beyefendi ile bir arada İstanbul un sayımını yaptığını söylüyor Sayım buyruğunu Fatih Sultan Mehmet veriyor Bu sayım ile ilgili defter uzun vakit ortalıkta yoktu daha sonra Halil İnalcık hoca bu aslı nerede olduğu bilinmeyen eline fotokopisi ulaşan defteri yayınladı Fakat bu defterin hangi arşivde hangi numarada kayıtlı olduğu bilgisini bulamadığını tabir etti Sonra tesadüf yapıtı olarak bu kayıtların Topkapı Sarayı Müzesi arşivindeki bir defterin içerisinde bulunduğu tespit edildi Ben o defteri incelediğimde hem o kaydı hem de hocaya fotokopinin bir sayfasının eksik olarak geldiğini gördüm Bir de defterin baş sayfasında ismi yazan katib tarafından kaleme alınmadığını bunun sayfaların karışması sonucu olduğunu tesbit ettim Ayrıyeten bugüne kadar dikkat çekmeyen gibisi bir defter kaydını daha tesbit edip bunun faksimile metnini makaleme koydum Defterin aslı şu an Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi nde Bu defter İstanbul tarihi için çok değerli Fetih sonrası kent tahrip mi oldu ne oldu kaç mahallesi var yaşayanlar kimlerdi üzere soruları aydınlatıyor ve kuşatmadan iki yıl sonraki durumu ortaya koyuyor Hasebiyle kentin nüfusunun indiği büyük tahribata uğradığı üzere görüşlere karşı sağlam bir arşiv evrakı olarak karşılık niteliği taşıyor

Tansiyon böbreğinizi vurmasın

MS hastalığı nedir, belirtileri nelerdir?

BirGün’ün provokasyonuna Sıhhat Bakanlığı’ndan yalanlama: ‘Acil hekimsiz kaldı’ savı çürütüldü

İstanbul’un fethi Fatih’e mirastı

Related Posts