İran artık eskisi gibi olmaz

İran’da 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin ‘ahlak güvenliği polisi’ tarafından gözaltında tutulurken hayatını kaybetmesi ile başlayan protestolar devam ediyor. İran güvenlik güçlerinin sert müdahalesinde hayatını kaybedenlerin sayısı 200’ü aştı, yüzlerce protestocunun da gözaltına alındığı belirtiliyor. Pekala İran’da ne oluyor? Bu olaylar Amini’nin hayatını kaybetmesi ya da başörtüsü mecburiliği yüzünden mi başladı? Bu soruları, kimileri ülkelerini terk etmek zorunda kalan İranlılara sorduk.

PROTESTOLAR KAÇINILMAZDI

Defalarca gözaltına alınıp tutuklandığı için ülkeyi terk ekmek zorunda kalan Güney Azerbaycan Merkez Partisi Lideri Salih Karmani, bahsin yalnızca Mahsa Amini sorunu olmadığını, İran’da biriken toplumsal ve ekonomik meseleler olduğuna işaret etti. “Bu protestoların çıkması kaçınılmazdı. Kovid-19 nedeniyle yalnızca ertelenmişti” sözlerini kullanan Karmani, şöyle devam etti: “İşsizlik, ekonomik sıkıntılar, ülkede yaşayan milliyetlere yönelik baskıcı siyasetler, bayanlara verilmeyen haklar ve daha pek çok husustan dolaya önemli toplumsal huzursuzluk vardı. Kovid-19’un ortadan kalkmasıyla huzursuzlukların bir gerekçeylle sokağa taşması kaçınılmazdı. Daha evvel de sokaklarda pek çok şovlar yapılmıştı. Lakin bu defa daha geniş alanlara yayıldı. Bayanlar ve gençlerin önderliğinde yürütülüyor.”

DIŞ GÜÇLER İLETİSİ VERİLİYOR

İran rejiminin şovları durdurmak için olayların gerisinde ‘dış güçler var’ iletisi yaymaya çalıştığını vurgulayan Karmani, “Devrim Muhafızlarının yayın organlarında olayların ardında İsrail, Türkiye ve Azerbaycan’ın olduğu palavrası yayılıyor. Azerbaycan’dan silahlar gönderildiği tarafında haberler yapılıyor” diye konuştu.

1 AY SONRA YİNE ÇIKABİLİR

Güney Azerbaycanlı aktivist Elyar Makuyi de İran’da özgürlük alanında büyük sorunlar olduğunu belirterek, “Rejimi yönetenlerin ekonomik refahına karşın halkın derin bir yolsuzluk içinde olması, yeni cumhurbaşkanı ile bayan haklarının daha da gerilemesi üzere pek çok sebep var. İran idaresi olayları artık bastırsa bile bu meseleler çözülmediği surece şovlar devam eder. 1 ay sonra yine şovlar çıkabilir mesela. Ancak artık İran’ın eskisi üzere olmayacağı kesinlikle. İran idaresinden de geri adım manasına gelen açıklamalar yapılıyor” dedi. Şovları yönlendirmeye çalışan yabancı güçler olduğunu da söz eden Makuyi şunları kaydetti: “Güney Azerbaycan’daki şovlarda Suudi Arabistan ve ABD’liler Türkleri yönlendirmeye çalıştı, buna müsaade edilmedi. Lakin İran rejimi buna karşın çok sayıda Türk aktivisti gözaltına aldı.”

SOKAĞA ÇIKMAK ÖLÜMDÜR

Güvenlik nedeniyle ismini vermeyen İranlı akademisyen O.E. ise İran’da toplumsal kaidelerin çok ağır olduğunu söyledi. O.E. şu sözleri kullandı: “Her alanda ağır baskı rejimi var. İnsanların günlük yaşantısı bile güvenlik problemi görülüyor. İran’da sokağa çıkmanın manası ölümdür. Burada iki tıp mevtten bahsediyoruz. Birisi bildiğimiz biyolojik vefat. Başkası sosyolojik vefat. Yani sokağa çıkarsanız fişlenirsiniz, işten çıkarılırsınız. Ekonomik olarak, siyasi olarak ölürsünüz. Bu türlü bir sosyolojik durum var. Toplumsal medya tehdit olarak görülüyor, beşerler sudan mazeretlerle gözaltına alınıyor. Bunların hepsi sokağı hareketlendiriyor.”

Cadı avı başladı