ABD Doları’nın sepetteki öteki para üniteleri karşısındaki pahasını ölçen dolar endeksi 18 Ekim 2021 tarihinde 93,785 düzeylerinde iken 18 Ekim 2022 tarihinde %20 artışla 112 düzeylerine geldi.
Sepetteki paraların ağırlığı
Para Ünitesi Tartısı (%)
Euro %57,6
Japon Yeni %13,6
İngiliz Sterlini %11,9
Kanada Doları %9,1
İsveç Kronu %4,2
İsviçre Frangı %3,6
Tabii bu artış dünyadaki tüm para üniteleri karşısında da ABD Doları’nın güçlenmesine neden oldu. Yılbaşından beri Avro; Türk Lirası karşısında %20 paha kazanırken, ABD Doları Türk Lirası karşısında %40 bedel kazandı. ABD’deki faiz artışlarından sonra ABD 10 yıllık devlet tahvili faizleri %4’ün; 30 yıllık ferdî mortgage faizleri %6,75 üstüne çıkmış durumda.
ABD toplam kamu borcu 31 trilyon dolar düzeylerinde, ABD kamu borcunun ABD ulusal gelirine oranı %150’nin üstünde. ABD’de yaşayan halkın kişisel kredi borç toplamı 14 trilyon dolar, ABD’deki firmaların kredi borcu 10,5 trilyon dolar düzeylerindedir.
Kamu borcu+ firmaların borcu +bireylerin ferdî borçlarının toplamı 55 trilyon ABD Dolarının üstünde. Faizdeki 1 puanlık artış ek 550 milyar ABD Doları faiz yükü demek. %5’lik faiz demek yılda 2,75 trilyon ABD Doları faiz ödemesi demek. ABD iktisadı bu faizleri nasıl ödeyebilir? ABD halkı uzun mühlet bu faizleri ödemek isteyecek mi?
Diğer taraftan hala bütçe açığı yıllık 1 trilyon dolar, dış ticaret açığı yıllık 1 trilyon dolar civarında. Dolar endeksi yükseldikçe ihracatın düşmesine; ithalatın yükselmesine neden olacaktır. Bu tablo ticaret açığının daha da artmasına neden olacaktır. ABD’de faizler bu düzeyde kalırsa kamunun 31 trilyon dolar borç için ödeyeceği yıllık faiz 1,2-1,5 trilyon dolar düzeylerine yükselir. Öteki taraftan 30 yıl vadeli konut kredisi ile 300 bin dolarlık konut alan biri %3 yerine %6,75 faiz ile borçlansa aylık taksitleri 1,200 doları düzeylerinden 1,650 doları düzeylerine yükselir. Meskenin alım maliyetini arttırdığı için kiralar da vakitle artar.
Amerika’da iktisat uzmanları 6 aydır yapılan faiz artışlarına karşın enflasyonun düşmediğini; faiz artışları devam ederse ekonomik küçülme ve resesyonun kaçınılmaz olduğunu söylüyorlar. ABD’deki mevcut ekonomik tablo resesyonun kaçınılmaz olduğunu gösteriyor. ABD bu resesyondan faiz arttırarak değil fakat faiz düşürerek çıkabilir. Bu durumda dolar endeksi de düşmeye başlar ve doların öbür para üniteleri karşısında kıymet kaybı kaçınılmaz olacaktır. Güç fiyatlarındaki istikrar sağlanır ve Ukrayna-Rusya savaşı bir noktada stabil hale gelirse Türkiye’de de ABD Doları’nın Türk Lirası karşısında paha artışı sınırlanacaktır.
