Tohum teşebbüsçüsü Ayten Çöl. Amasyalı parlamenter ve büyük bir toprak sahibinin tek evladı o. Babası Faruk Çöl, Amasyalı toprak sahibi bir ailede doğup büyümüş ve siyasete atılmış bir siyasetçi. 1960 İhtilali sonrası Demokrat Partili olduğu için Yassıada’da yargılandı, 1967’de özgür bırakıldı. Kısa bir müddet sonra ise Faruk Çöl, Ankara’daki oturdukları apartmanın kapıcısı tarafından öldürüldü. Katil, Çöl’ün elinde büyümüş kendi evladı üzere sevdiği bir kişiydi. Bu acı kayıp sırasında şimdi 16 yaşında olan Ayten Çöl babasının ismini yaşatmak için kıymetli bir karar aldı ve baba toprağına Amasya’ya döndü. Tek bir akrabasının dahi kalmadığı bu topraklarda dededen kalma 2 bin dönümlük bir alandaki Kılçak Çiftliği’nin başına geçti. Çöl, pancar üretimiyle başlayan macerasını araştırmacı kişiliğinin tesiriyle farklı eserlere yönelterek devam ettirdi. Çiftliği yönetim etmenin yanı sıra Ankara Üniversitesi Lisan Tarih Coğrafya Fakültesi Hitotoloji Bölümü’nü bitiren ve üzerine Almanya’nın Münih kentinde yüksek lisans, doktora eğitimlerini tamamlayarak doçent unvanını alan Ayten Çöl ile öyküsünü konuştuk.
BABAMI NASIL YAŞATIRIM TELAŞIYLA ÇİFTÇİ OLDUM
ÇİFTLİĞİN GEÇMİŞİNDE TOHUMCULUK VAR
Aslında Amasya’da çiftliğin başına geçtiğinde her şey onun için yeni başlıyordu. Çöl’ü korkutmaya ve kaçması için yıldırmaya çalışmışlar. Hatta yetmemiş, bir gece konutunu mermi yağmuruna tutmuşlar. Ancak o yıllar uzunluğu büyük zorluklar çekmesine karşın yılmamış. Babasının ismini ne değerine olursa olsun yaşatmaya kararlı bir halde başarmış. Çöl, terk etmediği dede toprağından kalma çiftliğinde; mısır, şeker pancarı, zerzevat, soya, buğday ve soğan başta olmak üzere çok çeşitli eserler yetiştirmiş daha sonrasında ise tohumculuğa girişmiş ve eserlerin tohumlarını yetiştirmeye başlamış, birebir vakitte Amasya Ovası’nda patatesi birinci yetiştiren kişi olmuş. Bunun yanı sıra “İyi Tarım” dokümanı alarak, patates, soğan, mısır ve fasulye olmak üzere Geldingen Ovası’na dört eser yerleştirdi. Yetiştirdiği tohumları da yurt içi ve yurt dışına pazarlayan Çöl, tohumculuğa girişini ise “Çiftliğin geçmişinde tohumculuk da olduğu için tohumculuğu devam ettirmeye gayret gösterdim” diyerek anlatıyor ve kendisi için büyük bir dönüm noktası olduğunu söylüyor.
YAZIN ÇİFTLİKTE KIŞIN HAFRİYAT ÇALIŞMALARINDA
Aslında Çöl, okuduğu kısım olan Hitotoloji’yi, kendi mesleğini de hiçbir vakit bırakmadı. Uzun vakit Alman Arkeolijisi Enstitüsü ile birlikte daima kazılara katıldı. Katıldığı hafriyatlar çoğunlukla yurt dışındaki hafriyatlar oldu. Zira Çöl, yazın çiftlikte çalışıp kışın sıcak olan ülkelerdeki kazılara devam etmeyi kendisi için bir baht olarak gördü. Çöl’ün kıssası azmin elinden hiçbir şey kurtulmaz atasözüne karşılık en hoş örnek tahminen de. Tarımla ilgili hiçbir fikri dahi olmayan Çöl, bugün ise “Hanımağa” lakabıyla çağrılan başarılı bir iş bayanı artık.
Doğayla birlikte kendimizi de heba ediyoruz
“Doğa Ortak Evimiz” kitabında yazısı bulunan Çöl, tabiat ile ilgili şunları söylüyor: “Halkın dikkatini çekmek ismine bu çalışma olağanüstü olumlu lakin burada israfı yalnızca tabiat olarak da düşünmemiz gerekiyor. Bu israf doğayı yalnızca makus kullanmak doğayı israf etmek ya da elimizdeki malzemeyi israf etmekle ilgili değil. Tabiatla birlikte insanı da israf edebiliyor, heba edebiliyoruz. Bir manada buna da dikkat etmek gerekiyor. Dünyayı üzerindeki canlılarla birlikte bir bütün olarak ele aldığımızda yanlışsız yolu göstermenin küçüklükten itibaren verilecek eğitimden geçtiğini düşünüyorum.”
