ABD’de yapılan bir araştırmaya nazaran Omicron varyantında tat ve koku kaybı yaşayan hastaların yüzde 50’sinde depresyon görüldüğü bilgisini veren Nöroloji Uzmanı Dr. Buyruk Ruşen, tıpkı vakitte Dünya Alzheimer Günü münasebetiyle da Covid’de koku kaybı yaşayan insanların ise demans oranının, olağan insanlara nazaran daha fazla olduğunu hatırlattı.
Covid – 19 pandemisi dünya çapında 6 milyondan fazla insanın vefatına sebep oldu. Yapılan araştırmalarla çeşitli alanlardaki tesirleri hala daha tespit edilmeye devam ediliyor. Etkin korona virüsünde mevt sayılarında azalma olmasına karşın omicron, alfa ve delta varyantlarının tesirinin hala devam ettiğini belirten Altınbaş Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Nöroloji Uzmanı Dr. Buyruk Ruşen, yeni varyantlarda tat ve koku kaybının az olunması sebebiyle, “hafif geçiriyorum” diyerek rahat davranıldığına ve bunun da riskli olduğunu söyledi. Nöroloji Uzmanı Dr. Buyruk Ruşen tıpkı vakitte yaşanan tat ve koku kaybı ile ilgili ABD’de yapılan nörolojik bir araştırmanın da sonucuna değindi.
Dr. Ruşen Buyruk, varyantlara nazaran tat ve koku durumunun farklı risk faktörleri içerdiğine dikkat çekerek, ABD’de yapılan bir araştırmaya nazaran, Omicron geçirenlerde, tat ve koku kaybı yaşama oranlarının yüzde 17 olarak tespit edildiğini söyledi. “Buna nazaran, yeni varyantların tat ve koku kaybı manasında daha az tesirli olduğu söylenebilir” diyen Dr. Buyruk Ruşen, nöroloji uzmanlarının yaptığı bu respoktekstif araştırmaya nazaran, bu hastalarda tat ve koku kaybı yaşayanların yüzde 50’sinden fazlasında depresyon görüldüğünü söyledi. Dr. Buyruk Ruşen, “Bu hastaların depresyona girdiği görülüyor. Koku kaybı yaşayan insanlarda demans oranı tıpkı halde olağan insanlara nazaran daha fazla görülmüştü. Buna nazaran bu semptomu daha az yaşayanlarda, daha az ruhsal değişim ve depresyon görüldüğünü söyleyebiliriz” açıklamasını yaptı.
21 Eylül Dünya Alzheimer Günü çerçevesinde da açıklamalarda bulunan Nöroloji Uzmanı Dr. Buyruk Ruşen öncelikli olarak kolay unutkanlıklarla başlayan hastalığın evreleri hakkında bilgi verdi. Bireyden bireye değişmesine karşın temelde 5 evrede ilerlediğini lisana getiren Ruşen, bu evreleri şu halde sıraladı:
1. Preklinik evre: Alzheimer teşhisi öncesi periyot. Bariz semptomlar görülmez. Amiloid beta proteinin tespitini yapan görüntüleme taramalarıyla tespit edilir.
2. Hafif bilişsel bozukluk- Pre Demans MCI: Uzun vakit bu tablo korunabilir. Bazen 1 yıl sonra yüzde 20’si Alzheimer’e dönüşür. Beyin sisi olayı dediğimiz evredir. Son şimdiki olayları hatırlamada zahmet çekerler. Yakınları hafıza meselelerini fark eder. Örneğin randevuları eskiye oranla daha fazla unuturlar. Karar vermede zorluk, birkaç adımdaki vazifeleri yerine getirme de zorluk. Yıkanma ve yemek yeme üzere aktiviteleri ihmal ederler.
3. Hafif bunama kademesi: Teşhis basamağıdır. Hafıza ve düşünme sıkıntıları, günlük ömrü etkilemeye başlar. Eşyalarını kaybeder, öfke baş gösterir, vazifeleri tamamlayamazlar, birebir soruyu tekraren sorarlar.
4. Orta derecede demans gelişimi: 2-4 yıl sürer. Tanıdık yerlerde bile yolunu kaydedebilir. Haftanın günleri karıştırır, adres telefon üzere şahsî bilgileri unuturlar. Paranoya gelişebilir, huzursuz ve agresif olabilirler. Hafıza boşluklarını tamamlamak için favori anılarını tekrarlarlar. Havaya uygun giyinmekte zorluk çekerler.
5. Şiddetli bunamalar ve tedavinin tahlil olmadığı evre: Düşme riski artar, yutma zahmeti, yatakta daha fazla vakit geçirme, mesane ve bağırsak meseleleri artar. Kaygı nedeniyle saldırganlık problemleri olabilir.
“Alzheimer’da erken teşhis çok değerli. Bu hastalar 20 yıl yaşayabilirler”
Alzheimer teşhisinden itibaren hastaların 4 ila 8 yıl ortası hayat mühletleri olduğunu belirten Dr. Buyruk Ruşen, erken teşhis ve tedavi ile 20 yıl yaşayabilen hastaların da bulunduğunu kaydetti. Dr. Buyruk Ruşen, beyinde hastalığı oluşturan patolojik proteinlerin ve farklı bulguların, erken ilaç tedavisiyle beyin dokusuna verdiği ziyanların azaltabildiğini ve hayat müddetinin uzatılabildiğinin de altını çizdi.
Yakınlarının sıklıkla bu hastaların gece uyumadıklarından şikâyet ettiklerini de tabir eden Dr. Ruşen, “Buna, uyku uyanıklık döngüsünü denetim eden beyin dokusundaki bozulma neden olur. Fizikî aktivite azlığı, uygun olmayan ışık, gürültülü ortamlar ve gündüzleri uyumak üzere çevresel faktörler de bu durumu tetikler” diye konuştu.
“Fast Food ve hareketsiz hayat Alzheimer’ı artırıyor”
Dr. Buyruk Ruşen, dünyada 30 milyon Alzheimer hastası olduğunu ve bu sayının 2050 yılında 160 milyon şahsa ulaşmasının beklendiğini lisana getirdi. Beynin kan akımını yavaşlatması sebebiyle fast food beslenme ve hareketsiz ömür usulünün, Alzheimer hastalığının artmasındaki en kıymetli etken olduğunu kaydeden Ruşen, “Sağlıklı beslenme ve nizamlı antrenman, hastalıktan korunmak için hayati değer taşıyor. Her gün kesinlikle 15 dakikalık yürüyüşlerle kan akışı hızlandırılmalı” dedi.
“Kilo ile Alzheimer alakası gerçek orantılıdır”
Dr. Buyruk Ruşen kilo ve alzheimerin birbiri ile bağlı olduğunu da vurgulayarak açıklamalarına şöyle devam etti:
“Beyin kan akışının azalması, kilo ile orantılıdır. Beden kitle endeksi ne kadar çoksa, beyin kan akışı o kadar yavaşlar. Hayvansal besin ve protein yüklü beslenmek, vitamin istikrarını bozar ve Alzheimer riskini artırır. Bu hastaların beslenmelerinde de dikkat edilmesi gerekir. Hastaların, karbonhidrat içeren şekerli, unlu, glütenli besinlerden, paketli ve işlenmiş besinlerden kesinlikle uzak durmalı. Zerzevat, meyve ve balık tüketmeliler.”
Dr. Buyruk Ruşen, Finlandiya’da yapılan bir araştırmaya nazaran ise B -12 Vitaminin demansa yakalanma oranını azalttığını lisana getirerek, “Hastalar bu vitaminleri kesinlikle bir tabip nezaretinde almalılar. Çünkü, B-12 vitamin düzeyinin, üst seviyeyi aşması halinde karaciğerde olumsuz tesirleri olabilir. B-12’nin yüklü olarak yumurta, et, balık ve başka deniz mahsulü besinlerde olması nedeniyle, hasta beslenmelerinin buna nazaran düzenlenmesi değer taşıyor” diye konuştu.
“Erkeklerde, bayanlara oranla daha fazla risk var”
Alzheimer hastalığında yaş ve cinsiyet faktörlerinin tesirine de değinen Dr. Buyruk Ruşen, İsveç’te yapılan bir araştırmaya nazaran erkeklerde, bayanlara oranla daha fazla risk tespit edildiğini lisana getirdi. Dr. Buyruk Ruşen, araştırma çerçevesinde 8-10 yıl boyunca, hafif ve orta unutkanlık şikâyeti olan hastaların, 2 yılda bir bilişsel aktivite değerlendirmesine tabi tutulduğu bilgisini vererek, “Buna nazaran erkeklerde, bozuk bir protein olan amiloid beta proteininin, bayanlara oranla daha fazla arttığı tespit edildi. Ayrıyeten beyin hücrelerinde görülen microgliyal aktivasyon ve inflamasyonun da bayanlara oranla daha fazla artış gözlenmiştir. Demans üzerinde çalışmalar yapan İsveçli Karolinska Enstitüsünde yapılan bu araştırmada, yaş faktörünün hastalık üzerinde tesirli olduğu fakat herkesin tıpkı biçimde yaşlanmadığı ve cinsiyete bağlı değişken faktörlerin olduğu tespit edildi” diyerek kelamlarını sonlandırdı.
Uzmanlar açıkladı: Omicron geçirenler dikkat
