Türkiye’de 2000’li yılların başından itibaren perakende ve gayrimenkul dallarında yaşanan dönüşümle birlikte alışveriş merkezlerinin sayısı da arttı. Bu durum bir yandan ülke iktisadına katkı sağlarken, öbür yandan dal aktörleri ortasında kiracı ve kiraya veren ilgisi çerçevesinde alışveriş merkezinin çeşitli masraflarından kaynaklanan meselelerin ortaya çıkmasına sebep oldu. Ticaret Bakanlığı tarafından alışveriş merkezleri ile ilgili olarak hem uygulamada karşılaşılan sıkıntıların tahlili hem de kesimden gelen geri bildirimler doğrultusunda kamuoyu taleplerinin karşılanması maksadıyla Alışveriş Merkezleri Hakkında Yönetmelik’te değişiklik yapıldı.
Alışveriş merkezleri ortasındaki uygulama birliğinin sağlanması ve şeffaflığın artırılması gayesiyle ortak kullanım alanlarından elde edilen gelirler ile bu alanlara ait masrafların kapsamı belirlendi. Bu çerçevede ortak kullanım alanlarına ait elektrik, su, doğalgaz, yenileme niteliğinde olmayan bakım ve tamir üzere ortak kullanım alanı sarfiyatları ile alışveriş merkezinde fiilen çalışan bordrolu idare işçisinin misyonuyla ilgili masrafların ortak masraf olduğu ve alışveriş merkezindeki işletmelerden sadece bu masraflar için ortak masraf iştirak hissesi tahsil edilebileceği kabul edildi. Bundan bu türlü kelam konusu sarfiyatların dışında kalan sarfiyatlar ile ortak masraf niteliğini haiz olup belgelendirilmeyen masraflar için işletmelerden rastgele bir bedel talep edilemeyecek. Ayrıyeten ortak kullanım alanlarından elde edilen süreksiz kiralama, reklam, pazarlama, kültürel ve sanatsal faaliyet, baz istasyonu, ATM ve öteki ortak kullanım alanı gelirleri ile alışveriş merkezi idarelerince işletmelerden alınan masraf avanslarından elde edilen her türlü gelir ortak gelir kabul edildi ve bu gelirlerin sırf ortak sarfiyatların karşılanmasında kullanılabileceği kurala bağlandı.
Alışveriş merkezinin ortak sarfiyatı niteliğinde olmayan ve alışveriş merkezi maliki yahut idaresine ilişkin sarfiyatlar olduğu kabul edilen reklam, pazarlama ve danışmanlık üzere masraflar için alışveriş merkezindeki işletmelerden bundan bu türlü rastgele bir bedel tahsil edilemeyecek. Lakin, kontrat serbestisi prensibi doğrultusunda Yönetmelik değişikliğinden evvel kurulan kontratlarda karar bulunması halinde bahse husus sarfiyatlar için işletmelerden mukaveleler yenileninceye ya da uzatılmış sayılıncaya kadar iştirak hissesi tahsil edilebilecek. Yeniden Yönetmelik değişikliğinden evvel kurulan kontratlarda idare masraflarının alt kalemlerinin belirtilmediği durumda işletmelerden sırf alışveriş merkezinde fiilen çalışan bordrolu idare çalışanının misyonuyla ilgili masraflar için iştirak hissesi tahsil edilebilecek.
Ortak gelir ve masraf raporunun taban standartları belirlendi
Alışveriş merkezlerinde her yıl bir evvelki yılın ortak gelir ve masraflarıyla ilgili standart, gerçeğe uygun, şeffaflığın ve hesap verilebilirliğin sağlandığı raporların oluşturulması zarurî hale getirildi. Ortak gelir ve sarfiyat raporunun oluşturulmasına ait olası tereddütlerin ortadan kaldırılmasını teminen proaktif bir yaklaşımla raporda bulunması gereken taban ögeler açık ve ayrıntılı formda belirlendi.
Ortak sarfiyat iştirak hissesi hesaplama ve tahsilatları ile raporlamalarının mevzuata uygun olup olmadığının denetim ve tespiti hedefiyle alışveriş merkezi idarelerine bağımsız kontrol yükümlülüğü getirildi. Bu çerçevede kelam konusu uygulamalar her yıl Kamu Nezareti Muhasebe ve Kontrol Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilen bağımsız kontrol kuruluşlarınca denetlenerek rapora bağlanacak ve alışveriş merkezindeki işletmelerin bilgisine sunulacak. Bağımsız kontrol kuruluşlarınca hazırlanacak raporda Yönetmeliğe karşıt tüm uygulamalar detaylı formda belirtilecek. Böylelikle bakanlıkça yapılan kontrollerle birlikte alışveriş merkezlerinin ortak gelir ve sarfiyatlarına ait ikili kontrol yapılması sağlanarak, bu konularda yaşanan mağduriyet ve mevzuata tersliklerin önüne geçilecek.
